Matematiği Tüm Çocuklara Eşit Şekilde Öğretmek Nasıl Sağlanabilir?

Bir önceki yazımda "İyi Bir Matematik Öğretimi Nasıl Olmalı?" konulu yazımı paylaşmıştım. Bu yazımda ise bir önceki yazımda da değinmeye çalıştığım eşitliği amaçlayan bir öğretim ile ilgili düşüncelerimi aktarmaya çalışacağım. İyi okumalar diliyorum.

Fotoğraf

Eşitliği amaçlayan bir öğretim; her öğrenciye eşit imkan sağlamak değildir. Bundan daha fazlasıdır. Yani her öğrencinin kültür durumu, yaşadığı çevre veya bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak hazırlanmış matematik öğretimiyle olacak bir şeydir. Mesela bir bölme probleminde pizza üzerinden paylaştırmayı yapacak bir soru sorulduğunda; pizzayı hayatında görmemiş çocuklar için bu problem anlaşılmazdır. Böyle yapmak yerine, öğretimin yapıldığı şartlar göz önüne alarak hazırlanmış problemler öğrencilere daha kolay gelebilir. Kırsal kesimde öğretmenlik yaparken pizza yerine bazlama veya yufka ekmek üzerinden paylaştırma işlemi yapılacak olan sorular, öğrencilerin zihinlerinde hemen canlanabilir maddeler olacaktır. Her öğrenci için yüksek beklentilerimiz olabilir ama şartlara uygun örnekler veya materyallerle ve uygun sorularla; her öğrencinin anlamalarını veya problem çözmelerini kısaca matematik yapmalarını sağlayabiliriz. Aynı şekilde bir öğrenciye, mesela dikdörtgenler prizması için tavukların kümesini örnek verebiliriz ama bir başka öğrenciye aynı örneği verince aynı başarıyı veya geri dönütü sağlayabiliriz anlamına gelmiyor. Bu sebeple her öğrenci özeldir, her birey kendi başına karmaşık bir yapıdır. Bunu aklımızdan çıkarmamalı ve her bir öğrenci için ayrı stratejiler izlemeliyiz, bu çok önemlidir. Öğretmen olarak çok donanımlı olmalıyız. Her öğrencinin öğrenmesini sağlamak için öncelikle öğrencilerimizin öz yeterliliklerini bilmeli, her öğrencinin ön bilgileri hakkında bir bilgimiz olmalı ve bunlardan yola çıkarak her bir öğrenciye de ayrı bir stratejiyle öğretim sağlamalıyız. Ancak böyle her öğrencinin başarısını arttırabiliriz.

Sınıf içinde de öğrencilere karşı eşit davranışlar veya tutumlar çok önemlidir. Başarılı öğrencilere güler yüzle yaklaşıp; başarısız öğrencilere ise hemen bitsin gitsin şeklinde bir tutum veya asık surat yapılmaması gerekiyor. Öğrencileri sınıflandırmak ancak şöyle olabilir; başarısız olarak nitelendirilen öğrencileri de başarıya ulaştırmak için sınıfı heterojen bir şekilde gruplara ayırınca, başarısız öğrenciler akran öğrenmesi yardımıyla başarıya ulaşılabilir. Bence sınıflarda bu sağlanmalıdır. Yani şöyle ki; bir dersi işlemeye başladığımızda, öncelikle konuya giriş kısmında, konuya ait anahtar kelimeler, kullanılacak materyaller veya yöntemler anlatılmalıdır. Birçok materyal üzerinden konu anlatıldıktan sonra öğrencilere bir tartışma ortamı yaratıp öğrencilerin kendi fikirlerini açığa çıkarmaları için konuyu özetlemeleri istenebilir. Bunu yaparak daha düşük seviyedeki öğrencilerin gerek öğretmenden gerekse akranlarından öğrenebilecekleri farklı bakış açıları olacaktır. Bütün öğrencilerin konunun ana fikrini anladıklarından emin olduktan sonra uygulama kısmına geçilmelidir. Tahtaya ya da özet olarak yazılmış kağıtları sınıfa dağıtarak önemli noktalar belirtilmelidir. Öğrenciler heterojen bir şekilde gruplara ayrılmalıdır. Bu kısımda konuya ait problemi öncelikle öğretmen adım adım çözmelidir. Sonrasında öğrencilerle beraber yine adım adım olacak şekilde çözüm farklı bir yolla yapılıp gösterilmelidir. Öğrencilerden bu çözüm yollarını öncelikle grup arkadaşlarıyla; sonrasında da kararlaştırılmış olan düşüncelerin diğer gruplarla tartışılması önemlidir. Bu kısımda düşük seviyedeki öğrenciler gerek öğretmenin yol göstericiliğiyle gerekse akranlarından öğrendikleriyle konuyu biraz daha iyi kavrayabilirler. Bir sonraki adımda ise öğrencilerden problemin farklı çözüm yolunu yapmalarını ya da modellemeleri istenerek öğrencilere farklı bakış açıları kazandırılabilir. Farklı bakış açıları kazandırıldıktan sonra ise öğrencilere bir başka problem ve belli bir süre verilebilir. Bu süre içerisinde problemi grup arkadaşlarıyla çözmelerini ya da materyallerle modellemeleri istenebilir. Son olarak bir tartışma ortamı oluşturularak farklı bakış açılarını akranlarından öğrenmeleri sağlanabilir. Bu tip bir öğretim ya da ders işlenişi sırasında öğrenciler; öğretmenden bağımsız olarak hem kendi öz-kontrollerini kazanabilirler, zaman yönetimlerini yapabilirler hem de farklı bakış açılarını akran öğretimiyle yakalayabilirler.

Fotoğraf

Sınıfta her öğrenci başarılı ya da başarısız olamayacağı gibi özel gereksinimli öğrenciler de olabilir. Özel gereksinimli öğrenciler içinse az önce bahsettiğim ders anlatımı faydalı olabilir. Bunun yanında öğrenciler mesela materyallerdeki renklere takılı kalabilirler. Burada öğretmenlerin yapması gereken öğrencileri yönlendirmektir. Öğrencilere nereye odaklanacaklarını vurgulamak faydalı olacaktır. Öğretmen sınıfta model ve yönlendiren olmalıdır. Bazı öğrenciler sadece öğretmenin yaptığını yapmak isteyebilir, bu doğaldır. Bu durumu aşabilmek için öğrencilerin akranları veya öğrencilerden daha büyük ve daha bilgili olan aile bireyleri, öğrenciye yardımcı olabilirler. Öğrencileri ödevlendirirken, ödevlerin altında ezilmeleri onları matematikten soğutabilir. Özel gereksinimli öğrenciler için zorlayıcı ama aynı zamanda da çözülebilir ve diğer öğrencilere verilenden daha az sayıda ödev vermek yeterli olacaktır. Öğrenciler ödevlerini yaparlarken ya da sınıftaki bireysel etkinlikler yapılırken fikir alışverişlerine izin verilmelidir. Fikir alışverişleri; soran öğrenci için bir yol oluşturacağı gibi cevaplayan öğrenci için de bir öğretim olacaktır ki anlatırken daha iyi öğrenilebilir.

Bunların yanında en başta da söylediğim gibi bir sınıftaki öğrencilerin kültür seviyeleri aynı olmak zorunda değildir. Öğretmen olarak her bir öğrenciye ulaşmak matematik öğretiminde çok önemlidir. Yani günümüz şartlarına bakılacak olursa, bu konuda beni sakın yanlış anlamayın, bir sınıfta 10 Türk öğrenci varsa ve 2 Suriyeli öğrenci varsa; her bir öğrencinin öğrenmelerini en üst düzeye çıkarabilmek için Türk kültüründen örnekler yapılıyorsa, Suriye kültüründen de örnekler yapılarak tüm öğrencilerin öğrenmeleri sağlanabilir. Bunun yanında Türk öğrencilerin hepsi aynı kültüre sahip olmak zorunda değiller. Örneğin ben Aydınlıyım ama bir arkadaşım Çorumlu. Bu durumda konuşmadaki ağızlar çok farklı olabilir. Yani ben "Çay koyuyorum." derken arkadaşım bana "Çay dök." diyebiliyor. Bu tip durumlar için de söylediklerim geçerli. Yani her öğrencinin anlayabilmesi ve matematik yapabilmesi için kültürleri de göz önünde alınarak örnekler gösterilmeli; bir konu anlatılırken söylemler, farklı kültürlerden gelen öğrenciler için farklı örneklendirilebilmelidir.

Bunun yanında öğrencileri kadın erkek olarak ayırmak çok yanlış bir davranıştır. Bence bir öğretmen; "Bir öğrencinin rengi, dili, dini, cinsiyeti ne olursa olsun o benim öğrencimdir." diyebilmelidir. Her öğrenciyi aynı düzeyde sevmek de bir bakıma sınıf içindeki eşitlik konusuna girer. Çünkü öğrenciler öğretmeni rol model alıyorlar ve bir öğretmen sırf rengi ya da cinsiyeti farklı diye o öğrenciye ayrıcalık tanırsa; o sınıftaki öğrencilerde de bir süre sonra aynı davranış gözlenecektir. Bu gibi durumların önüne geçebilmek içinse, bir öğretmen olarak öncelikle toplumumuzdaki cinsiyet ayrımını sınıfımızda ortadan kaldırmalıyız. Yani "Kız gibi konuşma.!" tarzı cümlelerden kaçınmak önemli. Dersin işlenişi konusunda da verilen örneklerdeki çeşitlilik veya bir mühendis erkek yerine bir mühendis kadın gibi kişi kalıpları kullanmak ister istemez bilinçaltında "Herkes her işi yapabilir, işin cinsiyeti olmaz." düşüncesini oluşturacaktır. Bu gibi durumlara dikkat edilerek, öğrencilerin doğru bir biçimde kişiliklerinin gelişimlerinde olumlu izlerimiz olabilir.

Son olarak sınıfta matematiğe ilgileri olmayan, matematik yapma istekleri veya kendilerine olan inançları, öz güvenleri bize gelmeden önce kırılmış öğrencilerimiz olabilir. Bu öğrenciler ile özel olarak ilgilenmek gerekebilir. Yani şöyle ki; dersteki konu anlatımı kısmında konuyu hikayeleştirerek konuya olan ilgi sağlanabilir. Mesela bu tip bir öğrenci Leyla İle Mecnun dizisinin bir hayranıysa, konunun örneklerinde Mecnun ismini ya da İsmail Abi karakterini kullanarak yapılabilir, örnek sorularda gemi veya Şirin ismi kullanılabilir. Etkinliklerde gemiler veya incir, üzüm, erik gibi materyaller ister istemez öğrencinin ilgisi çekilebilir. Bu öğrencilere görevler vererek veya ilgileri olan derslerle matematiği bağdaştırarak soru veya problemler vererek ilgileri matematiğe çekilebilir. Mesela hacim konusunda "Bir taşı beherglasa attığımızda ne gözlemleriz?" gibi fen konularıyla ortak gidilebilir. Öğrencilerimize ders esnasında konuyla ilgili fikirleri sorularak öz güvenleri veya kendilerinin önemli bir birey oldukları fark ettirilebilir. Öğrencilere kendi öz-kontrollerini yapacakları etkinlik ödevleri verilebilir. Böylelikle öğrenci hem hayata kazandırılmış olur hem de matematik konusundaki ön yargısını, direncini azaltmış veya ortadan kaldırmış oluruz.

O gemi bir gün gelecek..