Zıtlıkların uyumu: APOLLON ve DIONYSOS

Yunan mitolojisinin ve antik yunan kültürünün en önemli bu iki figürü insanların kişilikleri hakkında da ipuçları vermektedir.

Çok tanrılı yunan geleneğinde her karaktere uygun bir tanrı ve adına düzenlenmiş bir tapınak mevcuttu. Bunlardan güç ve yönetim arzulayanlar pek tabi Zeus tapınağının basamaklarını aşındırırken, bereket ve huzur arayanlar Hera tapınağını, şifa arayanlar da Hermes tapınağını ziyaret ederlerdi...

Apollon tapınağı ise bilgeliğin uğrak yeriydi, zaten hemen hemen tüm antik çağ filozofları ilk aydınlanmalarını bu tapınakta yaşamışlardır, hatta Apollon için antik dönemde filozofların tanrısı bile denmiştir. Bunun sebebi, hikmetli bilgilerin tanrısı, özellikle akıl yönünü, aydınanmayı temsil etmesi ve karanlığı aydınlatan "ışık" tanrısı olması sebebiyle diyalektiğin de tanrısı olmuştur. İlginç olan, yunanları dışlayarak kurulan Roma uygarlığı, yunanlıların herbir değerini değiştirerek benimsemiş olmasına rağmen, Roma Mitolojisine adı değişmeden geçen tek tanrı da Apollon olmuştur (latince Apollo).

Source

Zaten yunancada Apollon ismi bile felsefi bir anlam taşımaktadır, lakin yunancadaki 'A' ön takısı bir şeyi olumsuzlaştıran ve yok sayan bir anlamı vardır ve 'pollon' da çok anlamına gelmektedir, haliyle bu tanrı ismi "çok olmayan" anlamı taşımaktadır.

Gerek yunancada gerekse de latincede ışık anlamına gelen lyk (latince lux) sözcüğü aynı zamanda kurt sözcüğüne de kökenlik oluşturmaktadır. Çoğu kültürlerde gece karanlığında dolunay altında bedeni ışıldayan kurt sembolizmi aşikardır zaten ama burda dikkat etmemiz gereken, Aristoteles'ın Peripatetik okulunun adının lise anlamına gelen Lykeum oluşudur.

Evet, eski yunan panteonunda Apollon Tapınağının "çok olmayan" müdavimleri bilginler, kahinler, filozoflar ve bunlar gibi hikmet arayışında olan kimselerdi. O yüzden adı gibi müdavimleri de az ama kaliteli insanlardı. felsefenin ve hatta teizm din anlayışının buradan çıkmış olması rastlantı değildir.

Peki çok tanrılı din anlayışındaki eski yunan kültüründe yığınların en çok tercih ettiği tapınak hangisi diye sorarsak, elbette şarap, eğlence ve coşkunun tanrısı Dionysos Tapınağı cevabını verebiliriz. Zaten kitleler en çok bu tapınaktaki ayinlere uğramakta ve bu tapınağa özgü ilahiler (dithyramboslar) o dönemin en çok bilinen ezgileri olmaktaydı.

Source

Çekiçle felsefe yapmayı öğütleyen Nietzsche, ilk önce felsefede rasyonel denen akılcı kanadı temsil eden filozofları yıkmak için, Apollon karşısına Dionysos'u çıkartarak kendi felsefesini inşa eder. Zaten Nietzsche felsefesi bir tür akıl eleştirisi olarak bilinir.

Velhasılıkelam, Apollon eğer aklı yani akılcıllığı (rasyonellik) temsil ediyorsa, Dionysos da duyguyu yani duyusallığı temsil etmektedir.

...

Ben, konuya zıtlıkların uyumu diye başlamıştım, evet, insan psikolojisi üzerinde etkili olan beynin sol lobu için Appoloncu, sağ lobu için de Dyonysosçu güdüdür diyebiliriz, insan işte bu iki yetinin bütünüdür.