İmla kılavuzu ( de'nin yazımı)
Arkadaşlar öncelikle herkese merhaba. Steemit ailesine yeni katıldım ve süregelen keşiflerim sonucu bilgilendirici birkaç bir şey de ben yazayım, katayım dedim. Özellikle buradaki işimiz, iletişimimiz ve birlikteliğimizin temelinde yazı dili yatar ve yazı dilinde kural ve estetik önemli yer tutar. Okuduğum birkaç türkçe yazıda nacizane farkettiğim ve çoğumuzun da hatasına düştüğü de bağlaç ve eklerininin yerinde ve kurallı yazımı hakkında, sıkmadan ve fazla da detaya dalmadan yazayım istedim. Sözü uzatmadan haydi başlayalım.
de'nin yazımı
- ek olan de'nin yazımı
Ek olan de ad durum eklerinden biri olan bulunma halini belirtir. Nedir bu ? Adı üstünde bir yerde bulunma, bir yerlerde, bir hallerde, bir şekilde olanı ifade etme anlamı katar sözcüğe. Örneğin;
evde , okulda, tenefüste, sokakta, görünüşte, sözde, geçmişte gibi.
Yukarıdaki örneklerden de görüldüğü gibi bulunma durum eki "de" sadece "de" olarak kalmıyor eklendiği sözcüğe göre biçim değiştiriyor, eklendiği sözcüğün durumuna göre şekil değiştiriyor. Şöyleki, imla dilindeki haliyle gah büyük ünlü uyumuna (okulda), gah ünsüz benzeşmesine(tenefüste), gah her ikisine birden(sokakta) maruz kalır.
Özetle ek olan de,
- Eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.
- Büyük ünlü uyumu ve ünsüz benzeşmesine uğrar.
- Eklendiği kelimeden atıldığında kelimenin anlamı değişir.
- bağlaç olan de'nin yazımı
Bağlaç olan "de" ise sözcükleri ve cümleleri birbirine bağlamak üzere varlığını sürdürmektedir. Kendinden önceki sözcüğe veya cümleye en bilindik haliyle eşitlik, benzerlik, katılma anlamı katar. Yazımında ise durum biraz daha farklı. Bağlaç olan de'yi ek olanından ayıran en önemli özelliği ayrı yazılmasıdır. Yani ben bağlacım, ek değilim demesini bu şekilde okuyucusuna ifade eder. Diğeri ise büyük ünlü uyumuna uyması ancak ayrı yazılmasından kaynaklı ünsüz benzeşmesine uymamasıdır.
Örnek verecek olursak,
Ben de seninle geleceğim. (ayrı yazılır)
Mehmet de geldi. (ayrı yazılır ve büyük ünlü uyumuna uyar)
O ses de neydi öyle ? (ayrı yazılır ve ünsüz benzeşmesine uymaz. )
Özetle,
- Sözcük veya cümle sonrasında ayrı yazılır.
- Büyük ünlü uyumuna uyar ama ünsüz benzeşmesine uymaz.
- Cümleden çıkarıldığında anlam değişmez.
Ve son olarak konu özeti ve örneği yapacak olursak,
| Bitişik yazılır | Ayrı yazılır |
| Çıkarıldığında eklendiği sözcüğün anlamını değiştirir | Çıkarıldığında anlam değişikliği olmaz |
| Büyük ünlü uyumuna uyar | Büyük ünlü uyumuna uyar |
| Ünsüz Benzeşmesine uyar | Ünsüz Benzeşmesine uymaz |
Bu örnekte hem durum eki olan de, hem de bağlaç olan de'yi aynı anda görmekteyiz. Bağlaç olan de (Kalamışta da) ayrı yazılır ve büyük ünlü uyumuna uyar, ayrı yazıldığından ünsüz benzeşmesine uymaz. Ancak ek olan de (Kalamışta da) bulunma durum ekidir ve iki ayrı ses olayına da uğramıştır.
Konu şimdilik bu kadar. Dediğim gibi çok detaya dalmadan biraz farkındalık olsun, biraz bilgi olsun amaçlı bir paylaşımdı. Hem ne derler kendi dilini iyi bilmeyen, başka dilleri öğrenemez. Umarım faydalı olmuştur. Okunuduğunuz için teşekkürler.
Foto kaynak : www.pixabay.com