Modern Zamanlar
Çoğumuz Charlie Chaplin'i komedyen oyuncu sıfatıyla tanıyoruzdur. Bahsedeceğim filim ise tamamıyla Chaplin'in eseri denebilir. Yönetmeni, yapımcısı, senaristi, müzik bestecisi ve tabii başrol oyuncusu Charlie Chaplin'in kendisidir. Yapımcı stüdyo dahi Charli Chaplin Productions. Demek ki bu filme Chaplin çok önem vermişti. Kendisi sadece bir oyuncu değildi, sinema sanatını toplumsal bakışla bütünleştirmişti. Dünyaya vermek istediği mesajları vardı. Bu filmin konusu isminden de anlaşılacağı üzere "modern hayat". 1930 lu yıllardaki global ekonomik krizin insanların hayatına etkisi ve Gandi ile modern teknolojiler hakkındaki konuşmaları bu filmi yapmasına ilham olmuştu.
Filmin ilk karesinde saat gösteriliyor. Sonra koyun sürüsü, sonra işe giden insanlar. Chaplin bir fabrkanın montaj hattında ağır bir tempo altında çalışmaya zorlanan bir işçi. Ama Chaplin 'huysuz' bir işçidir. Monoton akışı bozar, işi sekteye uğratır, yanındaki diğer işçileri ve sorumluları rahatsız eder. Neticede deli muamelesi yapılarak hastaneye gönderilir.
Saat, fabrika, makineler ve rutin plana göre çalışan insanlar... Chaplin'e göre bunların arasında bir bağ var. Hepsi de moderniteyle birlikte ortaya çıkmıştı. Fabrika çalışanları makinelerle senkronize çalışıyordu. Modern insanın hayatı tamamen saate göre şekillenmişti, saate göre plan yapar, saate göre yatar kalkar, saate göre işine veya okuluna gider gelir. Chaplin'e göre modern insan saatler ve makineler tarafından kontrol ediliyor. Robotlar gibi. Ama robot olmadığı için de eziliyor, uysallaştırılıyor ve mutsuzdur. Peki sanayiden önce insanın hayatı nasıldı? Günler neye göre ve nasıl akıyordu?
Bu sorular üzerine düşündükten sonra, Chaplin'in filmdeki karakterine bakarsak, aslında modern sisteme reaksiyon gösterdiğini anlıyoruz. Moderniteye boyun eğmek istemeyen biri. Chaplin, filmin devamında yanlışlıkla bir sokak gösterisinin içine düşer ve 'komünist' diye itham edilerek hapsedilir. Gerçek hayatta Chaplin komünist veya sosyalist değildi belki ama çocukluk yıllarında yaşadığı fakirlik ve devrin ekonomik çalkantılarının etkisiyle solcu ve sosyal adalet, eşitlik fikirlerine sahipti denebilir.
Modernizme, kapitalizme ve sanayileşmeye karşı eleştirilerle birlikte bir sorusu vardı: doğal insan kimdir? Charlie Chaplin bu filminde bu soruya bir cevap veriyor: modern sisteme karşı çıkan insan doğaldır. Bu yüzden o rutin hareketlere uymaz, boyun eğmez, tepki gösterir ve spontane hareket eder.
Fabrika bir makinedir, saat de bir makinedir. Chaplin'e göre modern hayat büyük bir makinedir ve bizi tabiatımızdan uzaklaştırıyor, kendimize yabancılaştırıyor.
Charlie Chaplin'i sessiz sinemanın en usta oyuncusu sıfatıyla ve mizahlarıyla tanıyoruz. Umarım bir de toplumsal eleştiriler yapan sosyolog sıfatıyla görmek ilginç gelmiştir.