Astrologların ve Falcıların Oyunu / Forer Etkisi

Astrolojinin veya falların bilimsel geçerliliği söz konusu değildir. Sadece bilimsel bilgileri kullanır, milyonlarca insanı kandırır. Peki bu kadar insan nasıl oluyor da bunlara kanıyor?

Günlük burç yorumunu okuyan bir kişi muhtemelen "Bana uyuyor" "Beni anlatıyor" "Gerçekten bildi" gibi klişe cümleler kurar. Yıllardır bu kadar insana uygun olan şeyler, bilimsel hiçbir dayanağı olmamasına rağmen nasıl ayakta kalabiliyor? Nasıl bu kadar isabetli tahminler yapılabiliyor?

Cevabı çok basit; aslında tahmin falan yapılmıyor. Okuduğumuz bir fal bize uyuyorsa "İşte bildi!", eğer uymuyorsa "Zaten bilemez" diyoruz. Bu davranış ise yıllarca bu sektörlerin ayakta kalmasını sağlıyor.

1990 senesinde iki uzman bir deney yaptı. Bu deneyde toplam 23 kişinin dosyası, 6 astroloğa verildi ve astrolojik haritalarıyla eşleştirmeleri istendi. Diğer tarafta aynı 23 dosya astrolojiyle hiçbir alakası olmayan bir grup insana verildi ve onlardan da aynı şey istendi. Deneyin sonucunda astrologlar, hiçbir bilgisi olmayan insanlardan daha başarılı olamadılar.

Bu deneyden yıllar önce 1940'lı yıllarda Bertram Forer isimli psikolog da bu konu hakkında çalışmalar yaptı. Astrolojik sözlerin insanlara neden bu kadar uyduğunu araştırdı. Ulaştığı sonuca göre böylesi cümlelerin insanlara uymama imkanı olmadığını fark etti. Verilen cümleler o kadar genelleyici, o kadar kapsayıcıydı ki, insanların kanmaması için hiçbir sebep yoktu. Forer bu araştırmalarına bilimsel bir dayanak sağlamak için bir deney yaptı. Öğrencilerine, onların sınav analizlerine göre yapılmış bir kişilik testi verdiğini söyledi. Bu testlerde yazan şeylerin onlar için ne kadar doğru olduğunu puanlamasını istedi. Aslında herkesin analizinde aynı şeyler yazıyordu fakat öğrenciler testlerin kendilerine özel olduğunu sanıyordu. Her bir analizde şu cümleler yazıyordu;

*Diğer insanların sizi sevmesine ve ilgi görmeye ihtiyacınız var.
*Sürekli kendinizi eleştiriyorsunuz.
*Büyük bir kapasiteniz var ama bunu avantaja çeviremiyorsunuz.
*Bazı zaaflarınız var ama üstesinden gelebiliyorsunuz.
*Cinsel beklentileriniz sizin için bir problem.
*Dışarıdan bakılınca özgüvenlisiniz fakat aslında heyecanlı ve disiplinsiz bir karakteriniz var.
*Bazen doğru şeyi yaptığınızdan emin olamıyorsunuz.
*Hep değişim istiyorsunuz.
*Size göre kendinizi başkalarına tamamen açmak pek akıllıca değil.
*Bazen sosyal dışa dönüksünüz, bazen kapalı içe dönük.
*Bazı hayalleriniz gerçek dışı ve farkındasınız.

Öğrenciler bunların kendine ne kadar uyduğunu 0 ile 5 arasında oyladılar. Genel ortalama 4.26 idi! Tüm kağıtlar alınınca aslında hepsine aynı kağıdın verildiği söylendi. Bu cümleler bir astroloji kitabından alınmıştı. Herkesin bu maddeleri kendine uydurmasının sebebi ifadelerin çok geniş olması ve illaki hayatımızın bir döneminde başımıza gelmiş olmasıydı. Bu bile astrolojinin gerçek olduğuna inanmaya yetiyordu.

Sonuç olarak astrolojinin hiçbir gerçekliği yoktur. Siz de evde bu şekilde özel gözüken fakat çok geniş kapsamlı cümleler hazırlayarak bunu pazarlayabilirsiniz. Astrologların yaptığı tam olarak budur.