Ekonomiyi Yazılımla Yönetmek - Cybersyn Sistemi

1971 yılına Şili'de kurulan bu sistem kocaman sistemleri takip etmenin ve üst seviye planlamanın aslında ne kadar kolay olduğunu kanıtlamıştır.

Kısaca enformasyon (haberleşme) ve kontrol sistemi diyebileceğimiz "Project Cybersyn" aslında çok önemli bir kilometre taşı ve önü kesilmese belki de insanlık tarihinde adı anılacak programlardan olacaktı ancak ne yazık ki insanların büyük bir bölümü adını bile duymamıştır.Ben ise şimdi sizleri, bu programın adını duyan azınlık saflarına katacağım.

Tasarımı Manchester Üniversitesi öğretim üyelerinden Staffor Beer tarafından yapılan bu sistem 1971 yılında Salvador Allende yönetimindeki Şili'de kurulmuş.

Önceki hükümetler zamanında alınmış ve çürümeyi bekleyen 500 tane teleks cihazı fabrika ve dağıtım merkezleri gibi belli merkezlere yerleştirilmiş ve bütün bu teleks cihazlar, merkez bilgisayara "Cybersyn" denen program aracılığı ile bağlanmış.

Instagram'a gireyim desen giremezsin

Toplam, sektör, branş ve işletme olmak üzere dört kontrol seviyesi bulunan sistem, bütün üretim araçlarının ve dağıtım merkezlerinin kamunun elinde olduğu bir ekonomide, planlama merkezine anlık stok değişimi verileri ve talep girdileri üzerinden, eş zamanlı bilgi aktarımı yapmak; bütün bir ekonomiye ilişkin nihai talep setlerini doğru belirleyebilmek ve bu şekilde üretim planlamasını halkın gerçekten ihtiyaç duyduğu şekilde gerçekleştirebilmek amacıyla geliştirilmiştir.

Allende'nin sosyalist bir lider olduğunu düşününce yaptığı işin ne kadar mantıklı olduğu açık: Çok iyi işleyen bir merkezi planlama ile verimliliğin maksimum seviyeye çıktığı, israfın ise minimum seviyeye indiği bir sistem kurulabilirdi.

ANA VAR YİĞİT DOĞURUR!

Fakat ne oldu da biz bu sistemin adını bile duyamadık? Çok iyi bir sistemse neden proje devam ettiril(e)medi?

Sorunun cevabını vermeden önce sistemin gerçekten işe yarayıp yaramadığını anlatayım biraz.

Kuruluş çalışmaları 1971 yılında başlayan sistem, Ekim 1972'de Şili'de 40.000 kamyon şoförünün katıldığı büyük nakliye grevi sırasında, sadece 200 kamyon ile bütün ülkenin lojistik ağının canlı tutulabilmesini sağlanmış ve bu şekilde grevden kaynaklanabilecek olası bir kıtlığın da başarıyla önüne geçilmiş. Project Cybersyn bu şekilde 1973 yılına kadar başarıyla kullanılmış ancak General Pinochet (nam-ı diğer boyu devrilesice) tarafından yapılan askeri darbenin ardından, 11 Eylül 1973 tarihinde proje iptal edilmiş. Pinochet bu hareketiyle yalnız Şili halkına değil tüm dünya insanlarına zarar vermiştir. (Hakikaten boyu devrilsin!)

Star Trek Sahnesi Gibi Değil Mi

Projeyi iptal ettiği yetmezmiş gibi bu odayı da dağıtmış atmış. İnsan böyle bir odayla karşılaştığı zaman bir dakika oturup düşünür: "Acaba bu oda ne iş için kullanılıyordu?" diye ama nerede Pinochet'de o kafa.

Tarihte bazı insanlar tüm insanlığın faydası için bir takım işler yapmaya çalışmışlar ne mutlu ki! Ama diğer yandan başka bazı insanlar "Nasıl yapsak da insanlığa maksimum zararı versek" diye epey dertlenmişler sanki.

Dünya tüm insanlık için dertlenenlerin hatrına dönüyor ve ne mutlu ki o insanlar az da olsalar hala varlar!