teknik analiz e giriş dökümanı 2

6.1.Hareketli Ortalamalar

Fiyat hareketlerinin belirli zaman içersindeki ortalamalarını ifade eden güvenilirliği yüksek indikatördür. Bir hissenin hareketli ortalaması alınmışsa o hissenin matematik analizi yapılmış demektir. Hisse fiyatındaki değişim hareketli ortalamayı da değiştirecektir. Hareketli ortalamayı hesaplarken oluşan değerler hesaplanan gün sayılarına göre çeşitli destek ve direnç seviyeleri vermektedir. Uzun vadede ya da orta vadede bu destek ve dirençler hareketli ortalamanın türüne göre başarılı çalışma seviyeleri göstermektedir. Vadeden bahsetmişken aşağıdaki tabloda genel geçer zaman aralıklarından bahsedilmektedir. Hareketli ortalama gün sayısı arttıkça daha başarılı sonuçlar vermektedir.

Çok Kısa 5-13
Kısa 14-25
Orta 26-49
Orta uzun 50-100
Uzun 100-200

Hareketli ortalamanın yorumunda fiyatların hareketli ortalama çizgisi ile karşılaştırılması durumu söz konusudur. Fiyatlar ortalamanın üzerinde ise AL, fiyatlar ortalamanın altında ise SAT sinyali olarak düşünülmektedir.

Hareketli ortalamaları beş gruba ayırmak mümkündür ancak piyasada kullanım sıklıkları nedeniyle hepsinden bahsetmeyeceğiz.

Basit hareketli ortalama(Simple moving average)
Üssel hareketli ortalama(Exponantial moving average)
Üçgensel hareketli ortalama(Triangular moving average)
Değişken hareketli ortalama(Variable moving average)
Ağırlıklı hareketli ortalama(Weighted moving average)

Her hareketli ortalamanın hesaplanması farklıdır, ancak kullanılan veriler benzerlik göstermektedir. Fiyatın açılış, kapanış, en yüksek, en düşük olduğu noktalar baz alınarak hesaplar yapılmaktadır.

6.1.1.Basit Hareketli Ortalama

Hesaplanış biçimi olarak diğer hareketli ortalamalardan kolay olan basit hareketli ortalama hissenin belirlenen zaman dilimi içerisindeki tüm kapanış fiyatlarının gün sayısına bölünmesiyle bulunmaktadır. Basit hareketli ortalama tüm kapanışlardan etkilendiği için trenden önceki zaman diliminin de etkisinde kalıp öyle şekillenebilir. Her günü aynı önemde kabul ettiği için basit hareketli ortalama diğer ortalamalar göre güvenilirliği daha az konumdadır. Basit hareketli ortalama daha çok destek, direnç seviyelerinin belirlenmesi ve kırıldıklarında yeni seviyelerin bulunmasında kullanılmaktadır.

6.1.2.Üssel Hareketli Ortalama

Hesaplama yöntemi basit hareketli ortalamaya göre daha zordur. Hesaplandığı süre içersinde ise destek ve dirençleri belirlemekte oldukça başarılı bir ortalama yöntemidir.

Üssel hareketli ortalama=(Bu gün ki kapanışüssel faktör)+(Dün ki üssel hareketli ortalamaYüzde oranı)

Üssel faktör nasıl bulunur?
Örnek olarak herhangi bir hisseyi alalım.

Gün sayısı 21 olsun

Üssel faktör =(2/21+1)
=0,09
21 Günlük basit hareketli ortalama =1450
22.Günün kapanış değeri =1500

Üssel hareketli ortalama =(1500-1450)=50*0,09

6.1.3.Ağırlıklı Hareketli Ortalama

Basit hareketli ortalamalarda geçmiş günlerin kapanış fiyatlarının eşit ağırlıklı olarak değerlendirilmesi durumu varken ağırlıklı hareketli ortalama son günlere daha fazla ağırlık vermektedir.

Hesaplanması:

5 günlük bir hissenin ağırlıklı ortalaması için

WMA=Bu gün ki kapanış 1,165=5,8
Dün ki kapanış 1,174=4,68
Önceki gün ki kapanış 1,143=3,42
Daha önce ki gün kapanış 1,152=2,3
İlk gün ki kapanış 1,14*1=1,14
Toplamları 17,34

WMA=17,34/15
=1,15

Buradaki 15 değeri hisse fiyatlarını günlerin önem derecelerine göre çarptığımız katsayı toplamıdır.

6.2.Salınım Göstergeleri

Göstergeleri salınım göstergeleri olarak ayırmak mümkündür. Teknik analiz dilinde osilatör olarak bilinen bu göstergelerde fiyatların alım ya da satım bölgesine girip girmediği incelenmektedir. Hesaplamaları zaman alan bu göstergeleri bilgisayarlar sayesinde saniyeler içinde bulabiliyoruz. Bu hazır programlar analizciye kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Osilatörler daha çok yatay hareketlerin görüldüğü piyasalarda başarılı olurlar. Trend halinde osilatörler bazen yanlış sinyaller verebilmektedir. Bu tarz göstergelerin başka osilatör ve formasyonlarla desteklenmesi yatırımcıya daha doğru pozisyonlar sunacaktır. Ayrıca osilatörleri kısa vadeli hareketlerde incelemek ve kullanmak daha uygun olmaktadır. Kısa vadede osilatörler salınımları ifade ettiğinden isabetli alım ve satım bölgelerini belirleyebilirler. Uzun vadede osilatör kullanmak istendiğinde ise periyotları değiştirmek daha yararlı olacaktır.

6.2.1.Stochastic

Hisse senedinin seçilmiş bir dönem için günlük kapanış fiyatlarının en yüksek ve en düşük değerlerini ölçen ve fiyatların dönüşüm bölgelerini hesaplamaya yarayan göstergedir. Bir hisse senedinde trend devam ediyorsa fiyatlar, son gün ki fiyatlara yakın kapanacaktır. Eğer fiyatlar düşüşteyse fiyat eğiliminin en düşük fiyata yakın olacağı düşünülmektedir.
Stochastic osilatörün hesaplanışı ve kullanımı:
Stochastic osilatörde %K ve %D dediğimiz iki çizgi mevcuttur.%K ana eğrimiz konumundayken %D genelde çizgili olarak gösterilir. Bu %K ve %D değerlerinin hesaplanışı şu şekildedir.

%K=(Senedin bu gün ki kapanış fiyatı-Senedin bu gün içindeki en düşük değeri)/(Senedin beş gün içindeki en yüksek değeri-Senedin beş gün içindeki en düşük değeri)*100
%D dediğimiz çizgi ise %K’nın yavaşlatılmış hareketli ortalamasını ifade etmektedir. B yavaşlatma genelde üç günlük bir yavaşlatma olmaktadır.

Stochastic Kullanımı ve yorumlanması
Kısa ve orta vadede alım satım osilatörü olarak kullanılmaktadır. Stochastic ile ilgili olarak üç yöntem ya da üç alım satım stratejisi uygulamak mümkündür.
*%K ve %D çizgilerinin %20 altına düşmesi aşırı satış olduğunu ifade etmektedir ve fiyatların düştüğünü anlatmaktadır. Bu durumda %20 altındaki Stochastic seviyesinden AL teyidi gelmiştir.%K ve %D nin %80 üzerine çıkması aşırı alımları ifade etmektedir bu zaman aralığında fiyatlar yükselmiştir. Bu oluşum Stochastic te SAT teyidini ifade etmektedir. Piyasada Stochastic osilatörünün trend halinde yanıltıcı olduğunun unutulmaması gerekmektedir.
*İkinci kullanım şekli olarak kesişmelerden faydalanılabilmektedir.%K eğrisi %D eğrisini aşağıdan yukarıya keserse AL,%K eğrisi %D eğrisini yukarıdan aşağıya keserse SAT sinyali olarak kullanılmaktadır. Yani aşağıdan yukarı kestiği yerde %20 altında AL, yukarıdan aşağı inerken %80 seyrinde kesişirse SAT sinyalidir.
*Son olarak uyumsuzlukların incelenmesi stratejisi kullanılabilmektedir. Stochastic deki tepe ve dip noktalarının fiyat grafiğindeki tepe ve dip noktalarla karşılaştırılması sonucu karar alınması yöntemidir. Fiyat hareketindeki tepeler hep yukarı çıkarken göstergedeki tepeler aynı seyir etmiyorsa bu fiyatlardaki yükselişin yakın zamanda sona ereceğini haber vermektedir. Tersi olarak dip noktalardaki azalış hep artarken Stochastic deki azalış önceki tepeyi geçemiyorsa düşüş belli zaman sonra duracak demektir. Stochastic trend bölgesinde yanlış sonuçlar sunabilir, her sinyalin kar getirmeyeceği ve hatalı olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Stochastic i başka indikatörlerle birlikte kullanmak daha faydalı olacaktır.

6.2.2.Commodity Channel Index

Emtia borsaları için hazırlanmış bir osilatör olmasına rağmen hesaplanıl yöntemi nedeniyle hisse senedi piyasalarında da kullanıma uygundur. Emtia piyasası denince akla gelecek ilk göstergelerdendir. Bu tarz piyasalarda fiyatların yirmi iki günde en düşük seviyelerine gerilediği fark edilmiştir. Bu yirmi iki gün on bir on bir olarak ayrılmaktadır. Bir on bir yükseliş iken diğer on bir düşüş hareketi olarak tespit edilmiştir. CCI göstergesi +100 ve -100 olarak iki değerden oluşmaktadır. Aşırı alım ve satım bölgesini gösteren bu osilatör yatay seyreden piyasalarda daha isabetli sonuçlar vermektedir. Trend halindeki bir piyasada yanıltıcı sinyaller doğabilmektedir. Orta vade hareketlerinin tespitinde kullanılacakları zaman, grafiklerin haftalık seçilmesi daha doğru değerler alınmasını sağlayacaktır. Kısa vadede CCI hakkında bilinmesi gereken +100 ve -100 seviyelerinden sonra fiyatın aksi yönde hareket edip trendi değiştireceğidir. Hesaplama yöntemi oldukça zor ve uzundur.
CCI göstergesi hazır programlar sayesinde saniyeler içinde hesaplanabilmektedir. Emtia kanal endeksi olarakta bilinen göstergenin iki farklı yorumlanışı vardır.
*+100 ve -100 değerlerini kullanarak bu aralık arasında salınan osilatörün dışarı taşması durumu AL ya da SAT verebilmektedir çünkü bu değerler aşırı alım ve aşırı satımdan bahsetmektedir. Ayrıca +100 ve -100 değerleri artık alım satım yapılıp yapılamayacağını da söylemektedir. Hissede +100 den sonra alım olmamalıdır, aynı şekilde -100 den sonra satışların durması ya da azalması söz konusudur çünkü fiyatlar zaten yeteri kadar düşmüştür. Bu düşüşten sonra alımların geleceği beklenmelidir.
*İkinci yöntem fiyat grafiği ve CCI çizgileri arasındaki değişikliklerin incelenmesi yöntemidir. Fiyatların yeni zirve yaptığı dönemde CCI göstergesi benzer salınımlar yapmıyor, bir önceki tepe geçilemiyorsa bu durum fiyatlarda bir düşüş yaşanacağının sinyalidir.

6.2.3.Momentum

Belirli gün içerisindeki fiyat değişimini gösteren indikatördür. Başka bir deyişle söz konusu hisse senedinin belli bir süre içerisinde yüzde kaç kazandırdığı ya da yüzde kaç kaybettirdiğini ifade etmektedir. ROC göstergesi ile benzerlik göstermektedir. Bu iki osilatörün ayrım noktası ROC un sıfır çizgisi varken, momentumun yüz çizgisinin olması ve ROC(Rate Of Change) göstergesinin bu değeri yüzde olarak gösterirken momentumun oranla göstermesidir. Momentumun basit bir hesaplanışı vardır.
Momentum=Son gün kapanış fiyatı/X günü önceki kapanış fiyatı*100
Momentum 5 günlük
13.12=5,20
12.12=5,15
11.12=5,00
10.12=5,25
09.12=4,80

Momentum 5 günlük=5,20/4,80*100
=108
Momentum yatırımcıya iki farklı yorum seçeneği veren bir osilatördür.
*İlk olarak momentum indikatörü 100 eksenini aşağıdan yukarı keserse yükseliş başlıyor demektir ve alış sinyali konumundadır. Eğer 100 çizgisi yukarıdan aşığa kesiliyorsa SAT sinyali vermektedir. Düşüşün başladığının göstergesidir. Bu değerlerin 120 ve 80 seviyelerine ulaşması aşırı alım ve aşırı satım olarak yorumlanmaktadır. Ayrıca momentum trend izlemek içinde önemli bir göstergedir. Momentum yeni bir zirve ya da dip yaptığında mevcut trendin devam edeceğini söyler ancak fiyatlardaki artış hızının yavaşlayabileceği ve bir süre sonra düşüşlerin başlayabileceği unutulmamalıdır. Momentumun fiyat hareketiyle teyit alması daha uygun olacaktır. Momentum indikatöründe standart gün sayısı 14 gündür. Kısa vade için uygun sayılabilen bu periyot uzun vade için arttırılabilir. Momentum uzun vade için daha istikrarlı sinyaller verebilmektedir.
*Bir diğer yorum tekniği ise uyumsuzlukların izlenerek piyasa hakkında sinyallerin önceden yakalanma tekniğidir. Fiyatlar yükselirken ya da düşerken momentumun aynı şekilde zirve ve dipler yapmaması trendin döneceğine sinyal vermektedir. Bu yorumların yapılabilmesi yatırımcı için erken sinyal niteliğinde olacağı için piyasada iyi pozisyon alımına imkân tanıyacaktır.

6.2.4.RSI(Relative Strength Index)

Piyasada en çok bilinen ve relatif güç endeksi olarak isimlendirilen göstergedir. Sanıldığı gibi iki senedin karşılaştırılmasını yapmamaktadır. RSI tek hissenin kendi iç dinamiğini ifade etmektedir. Hisse senedinin ve ya endeksin bünyesi içindeki gücü kendisine göre karşılaştırması anlamına gelmektedir. Türkçeye çevrilişi iç güç endeksi olarak daha doğru olacaktır. RSI trendin gücünü ölçmekte oldukça sık kullanılan bir göstergedir. RSI daha çok kısa ve orta vadede kullanılmaktadır. Çeşitli analiz yazılımlarında da zaten kısa vade için 14 günlük standart bir değere sahiptir. Bu değer istenildiği gibi değiştirilebilmektedir. Periyotların uzun tutulması trendlerin ölçümünde fayda sağlayacaktır ancak uzun vadede hata oranı olan bir göstergedir. RSI hesaplaması diğer göstergelere göre kolaydır.
RSI=(100-(1+(U+D)))
Burada
U=Yukarı fiyat değişim ortalaması
D=Aşağı fiyat değişiminin ortalamasıdır.

RSI 0 ve 100 arası salınım gösteren bir osilatördür ancak salınım seviyeleri genellikle 30-70 arasındadır. RSI çizgisinin 30 seviyelerine gelmesi aşırı satışın olduğunu ve AL noktası teyidini vermekteyken 70 seviyesine gelmesi aşırı alımın olduğunu ifade etmektedir. RSI yorumlanırken en çok kullanılan yöntem bu yöntemdir. 30 seviyelerindeki dipler ve 70 seviyelerindeki tepeler fiyat hareketlerinden önce oluştuğu için yatırımcı için önemli sinyaller teşkil etmektedir.
*İkinci yöntem ise fiyat ve osilatör arasındaki uyumsuzlukların incelenmesidir. Fiyatların yeni tepe yaptığı anlarda osilatör yeni tepe yapamıyorsa trend dönüşü olacağı sinyallerini vermektedir. Yine aynı şekilde fiyatlar düşüp yeni dip yaptığında osilatörde yeni dip oluşmuyorsa trend yukarı dönecek demektir. RSI grafiği üzerinde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta fiyat grafiğinde kolay görülmeyen formasyonların bu osilatör grafiğinde daha kolay görülebilmesidir. RSI göstergesi destek ve direnç noktaları kırılırken fiyatlar yeni dip ya da yeni tepe yaptığında bazı hatalı sinyaller verebilmektedir. Yatırımcının burada dikkat etmesi gereken teyit noktaları ya da RSI göstergesini destekleyecek bir gösterge kullanmasıdır.

6.2.5.Bollinger Bantları

Bollinger bantları hareketli ortalamanın standart sapma değerleri kadar aşağı ve yukarı kaydırılması ile elde edilmektedir. Bollinger bantları kısa vade ve orta vadede yüksek güvenilirlikli göstergelerdendir. Grafiklerde üç çizgi olarak gösterilen Bollinger bantları üst alt ve orta çizgilerden oluşmaktadır. Orta bant hareketli ortalama üst bant standart sapma ve dolayısıyla direnci gösteren değer, alt bant ise destek konumundaki seviyedir. Alt ve üst bant hesaplamaları belirli katsayılar kullanılarak yapılmaktadır.

Bu katsayılar
Yükselen trendde iken alt bant katsayısı 2
üst bant katsayısı 3
Alçalan trendde ise alt bant katsayısı 3
üst bant katsayısı 2’dir.
Yatay salınımlarda ise her iki değerde iki olarak alınıp yorumlanabilmektedir. Alt bant ve üst bant arasındaki uzaklık o senedin ne kadar hareketli olduğunu göstermektedir. Fiyatların zaman zaman üst bantta ya da alt bantta seyretmesine karşın uzun vadede tekrar ortalama olan orta banda yaklaşacaktır. Bantlar daralma eğiliminde ise dönüş sinyali varken alt ya da üst bandın kırılması durumu mevcut trendin devamı söz konusudur. Bollinger bantları yatırımcıya üç şeklide yorum şansı tanımaktadır.
Destek ve dirençlerin kırılmasıyla oluşan yeni trendi saptama olanağı tanımasıyla
Orta bant olan ortalamanın alt ve üst seviyelerinde salınım gösteren fiyatlar hakkında alım satım zamanlarının belirlenmesi konusunda
Fiyatların orta banttan harekete başladığı varsayıldığında üst banda değdikten sonra tekrar orta banda kadar gerileyeceğini haber vermektedir.
Aynı şekilde alt banda değen fiyatların ortalama seviyeye gelmesi gerektiği varsayımıyla yatırımcıya yardımcı olmaktadır. Bollinger bantları ile ilgili olarak genel kabul görmüş yorumlanış şekli üst bantta yükseliş hareketlerinin zorlanması satışların olacağı anlamına gelmekteyken, üst badın kırılması fiyatların daha hızlı yükseleceği ve yeni trendin başlayacağı anlamına gelmektedir. Aynı şekilde aşağı bantta düşüş hareketlerinin bandı zorlanması, alımların geleceği anlamına gelirken, bandın kırılması düşüşün daha sert şekilde olacağını ifade etmektedir. Bollinger bantları güvenilir olmasına rağmen hatalı sinyaller verebilmektedir. Bollinger bantlarında oluşan bu hatalı sinyalleri azaltmak için destek, direnç noktalarındaki kırılmalarda Bollinger bandı yanında volume osilatörünü kullanmak yatırımcı için daha faydalı olacaktır.

6.2.6.Parabolic Sar

Parabolic SAR fiyat hareketlerinin orta ve kısa vadedeki değişimlerinin göstermektedir. İsminden de anlaşılacağı gibi “Stop And Reversal” dur ve geri dön anlamına gelmektedir. Parabolic SAR çok hareketli bir osilatördür ve zaman zaman hatalı sinyaller verebilmektedir. Parabolic SAR’ı ortalama içeren osilatörlerle birlikte kullanmak daha yararlı olmaktadır. Bu osilatörlere MOM, RSI, MACD gibileri örnek verilebilir. Hesaplanış olarak oldukça komplike bir yapısı olan PSAR ın formülü şu şekildedir.
SAR(n+1) = SAR(n) + a(EP-SAR(n))
Burada SAR(n) şuan ki fiyat, SAR(n+1)ise bir sonraki gün görülen fiyattır.
EP ise uç noktalarını ifade etmektedir.(Extreme Point)
Formüldeki a ise akserelasyon değeridir. Bu değer piyasaya göre bulunmaktadır ancak göstergede bu değeri Wilders 0,02 olarak bulmuştur. Bu değer artırılırsa noktalar piyasayı daha yakından takip eder. Eğer değer düşürülürse noktalar piyasayı daha uzaktan takip edecektir. PSAR çeşitli yazılımlar sayesinde hesaplanması kolay hale gelmiştir. Yorumlanması da oldukça kolay olması sebebiyle piyasada sık kullanılan bir göstergedir. PSAR grafiklerde noktalar halinde gösterilmektedir ve fiyat çizgisinin altında oluşan noktalar AL sinyali vermektedir. Fiyat çizgisinin üzerinde oluşan noktalar ise SAT sinyali üretmektedir. Daha öncede belirtildiği gibi çok sık sinyal veren PSAR’ı güç ve ortalama osilatörleri ile kullanmak hatalı sinyalleri ortadan kaldırmamıza yardımcı olacaktır.

6.2.7.MACD

Moving Average Convergence/Divergence olarak isimlendirilen gösterge ortalama hareketten esinlenerek yapılmış bir göstergedir. Yakınsama ve ıraksama olarak bilinen iki hareketli ortalama arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Macd 12 günlük üssel hareketli ortalamadan 26 günlük üssel hareketli ortalamanın çıkarılması yoluyla hesaplanır. Trigger dediğimiz ayrıca bir çizgide 9 günlük ortalamadır. İki çizgi kesişimi yatırımcıya bazı sinyaller vermektedir. Macd trend takip göstergesi olarak kullanılmaktadır. Macd’nin başarılı sinyaller vermesi için piyasanın çok volatil bir piyasa olmaması önemlidir. Macd göstergesi üç farklı şekilde yorumlanabilmektedir. Her yatırımcı için farklı yorum şekilleri daha başarılı olacağından yorumlamada seçim yine yatırımcıya göre değişecektir.
*İlk yorumlama şekli crossovers, kesişme noktaları denilen yöntemdir. Macd çizgisinin trigger çizgisinin altına inmesi satım noktasına gelindiğini ifade ederken, Macd çizgisinin trigger çizgisinin üzerine çıkması al olarak yorumlanmaktadır. Ayrıca anlatımın daha kolay anlaşılabileceği için trigger Macd kesişmesini şu şekilde anlatmak daha yararlı olacaktır. Eğer Macd çizgisi trigger çizgisini yukarıdan aşağı kesiyor ise SAT, aşağıdan yukarı kesiyor ise AL konumuna gelindiğini ifade etmektedir. Daha da kolay olarak sıfır çizgisi denge noktası olduğundan sıfırın altına inilmesi SAT, sıfır çizgisinin üzerine çıkılması AL sinyali olarak yorumlanmaktadır.
*İkinci yorumlama şekli ise overbougth, oversold aşırı alım satım bölgeleridir. Kısa vadeli hareketli ortalama uzun vadeli hareketli ortalamadan hızlı bir şekilde uzaklaşıyorsa Macd nin yükselmesi anlamına gelir ve aşırı hareketten bahsetmektedir. Fiyatların 9 günlük üssel hareketli ortalaması olan trigger yakınlaşma geleceğini anlatmaktadır. Yine aynı şekilde Macd trigger çizgisinden hızlı bir şekilde uzaklaşıp düşmesi aşırı satım olduğunu söylemektedir. Yakın zamanda ortalama olan seviyelere gelineceğini anlatmaktadır.
*Son olarak divergence fiyatlarla uyumsuzluk piyasada oluşan fiyat hareketlerinin Macd ile uyumlu olmaması artık trendin sonuna gelindiğini ve yeni bir trendin başlayacağının sinyalini vermektedir. Fiyatlar yeni zirve yaptığında Macd nin yükselmemesi mevcut trendin sonlanacağı anlamına gelmektedir. Benzer şekilde fiyatlar yeni dip yapıyorken Macd düşmüyorsa düşüş trendi sona ermektedir. Fiyatların dip ve tepe yapmaları ve aşırı alım satım durumları aynı anda gerçekleşiyorsa durum daha önemli hale gelmektedir.

6.2.8.Volume

Grafiklerde önemli noktalardan birisi de hacim hareketlerinin izlenmesidir. Piyasada işlem hacmi ve trend aynı hareketlenmeyi gösterir. Örneklendirecek olursak düşüşün hâkim olduğu bir ayı piyasasında hacmin artması trendin bozulmakta olduğunu ve bir dönüş hareketinin başlamakta olduğunu ifade etmektedir. Benzer şekilde alımların çoğunlukta olduğu bir boğa piyasasında mevcut yükseliş trendinde hacmin azalması trendin daha fazla yükselemeyeceğini, zayıfladığını ve yakın zamanda bir düşüş olacağını anlatmaktadır. Yüksek işlem hacmi ile teyit alan teknik analiz çalışmaları genelde isabetli olmaktadır. Hacim göstergesinin en yalın hali olan volume göstergesi sık kullanılmaktadır. Hesaplanması ve kullanımının kolay olması sebebiyle yatırımcılar arasında itibar gören bir göstergedir. İşlem hacminin iki ayrı hareketli ortalamasının farkı olarak bulunmaktadır. Gösterge gerçek değer ve yüzde olarak gösterilebilmektedir fakat genel kullanım şekli gerçek değeridir. İşlem hacminin trend ile uyum içerisinde olması söz konusudur. Bazı spesifik yorumlarda fiyatlar yükselirken hacim yükselmesi ve fiyatlar düşerken hacim düşmesi piyasanın yükseliş trendinde olduğu şeklindedir. Tersi olarak ise fiyatlar yükselirken hacim düşüyor, fiyatlar düşerken hacim yükseliyorsa piyasa düşüş eğilimindedir.

6.2.9.OBV(On Blance Volume)

Piyasalarda oluşmuş işlem hacmini fiyatlardaki değişikliklerle ilişkilendiren, karşılaştıran bir göstergedir. Kısaca Obv olarak isimlendirilen bu göstergenin güvenilirliği hacimle ilişkisi olduğu için fazladır. Hesaplanışı kısmen kolay olan göstergede hisse senedi bir önceki güne göre daha yukarda kapanış gerçekleştirirse işlem hacmi pozitif olarak hesaba katılır. Önceki güne göre daha düşük seviyede gerçekleşirse işlem hacmi negatif kabul edilmektedir. Yani daha basit olarak fiyatların artış miktarı hacme eklenir. Bu sebeple fiyatlar artarken hacim artmalı fiyatlar düşerken hacim düşmelidir. Obv deki değişim hareketleri fiyatlardan daha önce gerçekleştiği düşüncesi yaygındır. Obv nin yükselmeye başlaması hisseye olan talebin artmaya başlaması ve artışın devam edeceği sinyalini vermektedir. Obv nin yorumlanışı yükseliş trendinde fiyatlar artarken hacim artması, düşüş trendlerinde hacmin azalması şeklindedir. Fiyat hareketleri ve on balance volume göstergesi arasındaki uyumsuzluklar ise trendin yönünün değişeceği şeklinde yorumlanmaktadır. Göstergede dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da teyitsizlik durumlarıdır. Hisse senedinin fiyatı Obv de önce hareket ederse teyitsizlik denen durum ortaya çıkar. Bu durumu şu şekilde ifade etmek daha doğru olacaktır. Eğer hisse senedi sadece kendi başına ya da Obv den önce yükselmeye ve ya aynı şekilde hisse senedi kendi başına ya da Obv den önce düşmeye başlamışsa bu durumlarda teyitsizlik var demektir. Obv de kendi içersinde fiyatlara bağlı olarak bir trend içindedir. Eğer fiyatlarda tepe noktası bir önceki günden daha düşük ya da dip noktası kendinden bir önceki dipten daha düşük seviyede oluyorsa Obv nin düşüş trendinde olduğunu anlatmaktadır. Aynı şekilde her tepe noktası bir önceki tepeden yukarı seviyede ve yeni dip noktası önceki dipten yukarı seviyede oluşuyorsa Obv yükseliş trendinde demektir. Obv birbirini izleyen tepe ve dip noktaları oluşturmaması ise şüpheli trend durumunu oluşturmaktadır. Obv de trendin bozulması, şüpheli trend konumuna gelinmesi ve orada kalınmakla olmaktadır. Obv nin düşüş ve ya yükseliş trendine girmesi breakout olarak adlandırılmaktadır. Obv kırılmaları yine fiyat kırılmalarından önce gerçekleştiği için önemli sinyaller teşkil etmektedir. Obv fiyat ve hacim ile ilgili bir gösterge olduğundan kısa, orta ve uzun dönemli kullanılabilir. Yatırımcı dikkatli olduğu sürece kısa dönemde Obv sayesinde doğru pozisyon alıp doğru yerlerden pozisyonlarını kapatabilir.

6.2.10.Kairi

Hisse senedin son işlem değeri ile hareketli ortalama arasındaki farkı yüzdelik olarak gösteren göstergedir. Piyasanın dalgalı durumda olduğunda Kairi göstergesi yüksek seviyelere varıyorsa fiyatlar belli bir süre sonra trend dönemine girecek demektir. Piyasaların sakinleştiği dönemde ise Kairi nin yüksek seviyelere ulaşması aşırı alım durumunda olunduğunun göstergesidir. Kairi göstergesinde sıfır çizgisi baz alınarak al sat sinyalleri de üretebilmektedir. Kairi sıfır çizgisini yukarıdan kesiyorsa SAT, aşağıdan yukarı kesiyorsa AL sinyali demektir.

6.2.11.MASS Index

Fiyatların yüksek ve düşük seviyeleri arasındaki farkın çoğaldığı ya da azaldığı durumlarda kullanılan trend dönüşlerini tespit etmeye çalışan bir göstergedir.

6.2.12.NVI

İşlem hacminin bir önceki güne göre düştüğü günler göz önüne alınarak hesaplanır. NVI işlem hacminin yükseldiği dönemlerde bilgisiz kalabalığı takip eden yatırımcıların piyasaya girdiğini kabul eder. Aksi olarak ise işlem hacminin azaldığı dönemlerde ise uzman yatırımcılar sessiz bir şekilde pozisyon açarlar. Dolayısıyla NVI göstergesi fiyat hareketlerini takipte uzman yatırımcıları gözlemleyen bir göstergedir. NVI ın bir yıllık hareketli ortalamasının üzerine çıktığı anda yükseliş trendi olasılığı çok yüksektir. Bu değer %90-95 olarak yorumlanmaktadır. NVI nın bir yıllık hareketli ortalamasının altına indiği dönemde ise yükseliş trendi olasılığı %50 ye düşer. Sonuç olarak NVI yükseliş trendlerinin tespitinde kullanılmakta olan bir göstergedir.

6.2.13.TRIX

Hisse senedinin kapanış fiyatının üçüncü dereceden hareketli ortalamasıdır. Hareketli ortalamanın hareketli ortalamasının hareketli ortalamasıdır. Ortalamanın fazla olmasının sebebi dalgalanmanın fazla olduğu dönemleri grafikte daha kolay yorumlamaya yardımcı olmasıdır. Gösterge 0 çizgisi civarında hareketlenme göstermektedir. Gösterge değeri yukarı dönüyorsa alım, aşağı dönüyorsa satım yapılmalıdır. Macd de de olduğu gibi Trix üzerine 9 günlük hareketli ortalama atılabilmektedir. Trix sinyal çizgisi üzerine çıkıyorsa alım, Trix çizgisi oluşturulan 9 günlük ortalamanın altına iniyorsa satım yapılmalıdır. Hemen hemen her göstergede olduğu gibi fiyat hareketlerinin gösterge ile uyumsuzluğu trend dönüşlerinin belirlenmesi konusunda fikir vermektedir.

6.2.14.VHF

MACD ve hareketli ortalamalar piyasanın trend halinde olduğu durumlarda başarılı sonuçlar vermektedir. Yalnız piyasanın trend halinde olmadığı durumlarda fiyatlar belirli bir aralığa sıkışmıştır. Fiyatların aralığa sıkıştığı durumlarda bu gibi göstergeler hatalı sinyaller verebilmektedir.
İncelediğimiz Stochastic, CCI gibi aşırı alım bölgelerini gösteren osilatörler sıkışmış piyasalarda düzgün sinyaller verebilmektedirler. Bu durumda sorun fiyatlar tam trende girerken gerek RSI gerekse Stochastic in hatalı sinyaller vermesidir. Bu hatalı sinyaller yanlış pozisyon oluşturacağından yatırımcıyı zarara uğratabilir. İşte bu durumda VHF bizim piyasada trend var mı yok mu sorumuza cevap olacaktır. VHF göstergesi ne kadar yüksek olursa piyasa o kadar trend halinde demektir ve trendin güçlülüğünü ifade etmektedir. Eğer ki VHF yüksek değerde ve piyasada trend varsa yatırımcı bu durumda trend izleyen göstergeler kullanmalıdır.
VHF değerlerinin yükselmeye başlaması trendin başladığını, düşmeye başlaması ise piyasanın durgunluk dönemine girdiğini gösterir. VHF çok yüksek seviyeye ulaşırsa ardından gelecek durum durgunluk durumudur. Benzer olarak VHF çok düşerse yeni bir trendin başlaması olasıdır.

6.2.15.ADX

VHF göstergesi ile hemen hemen aynı olan bu gösterge VHF’den farklı olarak trendin olmadığı bölümleri ayıklayan ve trendin gücünü gösteren bir osilatördür. Trend oluşup oluşmadığını inceleyerek yatırımcıyı hatalı kararlardan koruma açısından önemlidir. ADX piyasanın ne yönde hareketleneceği hakkında bilgi vermektedir. ADX ne kadar yüksek olursa mevcut trend o kadar güçlü demektir. ADX’in düşük olması ve yükselişe geçmesi trend habercisi iken, yüksek ADX değerlerinden düşük değerlere gelinmesi konsolidasyon dönemi olarak yorumlanmaktadır.

6.2.16.ROC(Değişim Oranı)

Hesaplanış bakımında oldukça kolay olan gösterge, hisse senedinin şuan ki fiyatından bir süre önceki fiyatının çıkarılması ile bulunmaktadır. İsminde de anlaşılacağı gibi yüzde olarak ya da gerçek rakamsal olarak istenen süre arasındaki değişimin bulunması mantığı ile hesaplanıp kullanılmaktadır. Fiyatların alıcılar ve satıcılar arasında gidip geldiği ve sürekli bir hâkimiyet çabasının olduğunu varsayan gösterge, fiyatların dalgalanma şeklinde bir hareket izleyeceğini ifade etmektedir. İşleyişinden de anlaşılacağı gibi fiyat hareketleri ile paralel bir seyir izler. Fiyatlar düşerken ROC da düşer, fiyatlar yükselirken ROC da yükselir. ROC genellikle kısa ve orta vade göstergesi olarak kullanılır. Kısa ve orta vade de aşırı alım ve satım bölgelerini gösterir. ROC ne kadar yükselmiş ise hisse o kadar alınmış demektir, değişim oranının çok düşük değerlere gelmesi ise hisse senedinin yükseleceği anlamına gelmektedir. Alım satım kararları alınırken dikkat edilmesi gereken aşırı alım ve satım bölgelerine gelen ROC değerlerinin dönmeyebileceğidir. O yüzden bu bölgelerde fiyat dönüm noktalarını iyi analiz etmek gerekmektedir. ROC göstergesi piyasada genellikle 14 günlük olarak kullanılır ve fiyat dalgalanmaları sayesinde dönüşüm noktaları hakkında önemli ipuçları vermektedir.

6.2.17.AROON

Erken şafak ışığı anlamına gelen bu gösterge hesaplanış bakımından oldukça komplikedir. Aroon hesaplanırken en yüksek fiyatların periyotları ile en düşük fiyatların periyotları karşılaştırılır ve gösterge iki çizgiden oluşur. Birincisi Aroon Up denilen en yüksek periyotların sayısını, diğeri ise Aroon Down en düşük periyotların sayısını göstermektedir. Çizilen gösterge 0-100 arasında bir stochastic’tir. 9 günlük bir zamanda eğer hisse senedi yeni bir tepe yapmışsa Aroon Up 100 dür. Ya da yeni bir dip oluşmuşsa Aroon Down 100 dür. 9 gün içerisinde yeni bir olmamışsa Aroon Down 0 olacaktır. Aroon göstergesini önemli kılan trend izleyen MACD ve hareketli ortalamaların sıkışma durumlarında hatalı sinyalleri engelleyememesine çözüm getirmesi ve sıkışma durumunda iyi çalışan aşırı alım satım göstergeleri olan Stochastic, CCI gibi göstergelerin trend durumlarına ayak uyduramayıp hatalı sinyaller üretmesine bir nevi çözüm olmasıdır. Aroon göstergesinin piyasayı trend döneminde mi yoksa sıkışma içerisinde mi olduğunu incelemesi göstergenin her durumda kullanılmasını sağlamaktadır. Aroon göstergesi MACD, CCI, Stochastic gibi zaman zaman hatalı sinyal üreten göstergelerin ilacı konumundadır. Aroon indikatörünün üç farklı yorumlanma tekniği vardır.

*0-100 çizgileri arası sabit hareket
*Aroon Up ve Aroon Down Paralel hareketleri
*Aroon Up ve Aroon Down’nın birbirlerini kesme durumları

*Sabit harekette Aroon Up 100 değerine ulaşıyorsa fiyatlar yüksek kapanmış demektir. Çıkışın güçlü olduğu anlamına gelmektedir. Aroon Up 70-100 arasında ısrarla kalıyorsa, bu yeni bir yükseliş trendinin olacağının göstergesidir. Aroon Down 0 değerine ulaşır ve 0-30 arasında seyir ederse yine güçlü bir yukarı trend içersinde olunduğunu gösterir. Eğer Aroon Down 100 çizgisine ulaşırsa kapanış dipte ya da dibe yakın oluşacak ve bu Aroon hareketi zayıflığın göstergesidir. Aroon Down 70-100 arasında kalıyorsa düşüş trendinin habercisidir. Aroon Up 0 değerine ulaşır ve 0-30 arasında salınıma devam ederse düşüş hareketi devam edecek demektir.

*Paralel harekette Aroon Up ve Aroon Down un birbirlerine yakın seyretmesi piyasanın bir sıkışma içinde olduğunu göstermektedir. Mevcut sıkışıklıktan kurtulabilmenin iki şartı vardır. İlk olarak Aroon Up ve Aroon Down çizgilerinin birbirini kesmelidir eğer çizgiler kesişmiyorsa çizgi değerleri 0 ve ya 100 noktalarına ulaşmalıdır ki sıkışıklık durumu sona ersin.
*Üçüncü ve son yorumlama biçimi çizgilerin kesişmesi yönteminin kullanılmasıdır. Aroon Down ve Aroon Up çizgisini yukarı doğru kesiyorsa bu zayıflık göstergesidir ve fiyatların düşebileceği beklenmelidir. Aroon Up çizgisi Aroon Down u yukarı doğru kesiyorsa bu bir güçlenme belirtisidir ve fiyatların yükselişe geçmesini beklemek doğru olacaktır.

6.2.18.Dema

Dema göstergesinin çıkış noktası üssel hareketli ortalamada fiyat hareketlerini takipte geç kalınması ve bu gecikmenin azaltılmak istenmesidir. Basit üssel ortalama ve duble üssel ortalamanın bir kombinasyondur. Hareketli ortalamanın hareketli ortalaması değildir.
Dema’nın yorumlanışı da aynı hareketli ortalamalarda olduğu gibidir ve en basit olanı fiyatların Dema ile karşılaştırılmasıdır. Buna göre fiyatların Dema’nın altına inmesiyle sat, üzerine çıkmasıyla ise al sinyali üretilmiş olur. Burada amaç en dip ve en tepeleri yakalamaktan çok trend dönüşlerini yakalamak ve trend süresince trendin gerektirdiği pozisyonda kalmaya çalışmaktır.
Dema tarafından üretilecek alım ve satım sinyallerini yorumlarken kullandığımız bir diğer yöntem ise farklı periyotta iki Dema birden kullanarak bunların hareketlerini birbirleriyle karşılaştırmaktır. Bir kısa bir uzun vadeli Dema grafiğe eklenerek, kısa vadeli Dema’nın uzun vadeli Dema çizgisini aşağıdan kesmesi al, yukarıdan kesmesi ise sat olarak yorumlanmaktadır.

6.2.19.Most

Stoploss kavramından geliştirilen Most göstergesi moving Stoploss olarak isimlendirilmektedir. Stoploss zarar kapat, durdur anlamında kullanılır ve belli bir zarardan sonra pozisyonun otomatik olarak kapatılması emrine dayanmaktadır. Stoploss her yatırımcının kullanması gereken bir strateji ve yöntem olmalıdır. Kısa vadeli yatırımlarda zarar eden yatırımcının fiyatların yükseleceği beklentisiyle satmadığı senedin daha da düşme ihtimalinin olması sebebiyle yatırımcıyı daha büyük zararlardan kurtarmak adına üretilmiş bir göstergedir. İşte bu noktada söz konusu hisse senedinin Stoploss noktası belirlenerek zarar edilebilecek noktası belirlenir. Bu sayede belirlediğimiz noktanın aşağısında oluşabilecek zarardan kaçınılmış olur.
Most göstergesi hareketli Stoploss seviyeleri atarak. Yatırımcıya daha doğru karar alma imkânı vermektedir. Fiyatlar düşerken alınmış pozisyonun kapatılmasını söylerken, fiyatların yükselişiyle birlikte kapatılmış pozisyonun tekrar doğru noktadan açılması konusunda sinyal vermektedir. Bu şekilde fiyat hareketleriyle hemen hemen aynı salınım gösteren Most göstergesi al sat emirlerinin zamanlaması açısından da güvenilirdir.
Most göstergesinin hesaplama yöntemi sadece fiyatların kapanış ya da açılış değerlerinin ortalamaları değil, fiyatların üç günlük üssel ortalamalarının hesaplanmasıdır. Bu şekilde gün sayısı kısa tutularak fiyatlardaki dalgalanmalar aşırı olmamış olur. Most göstergesi iki çizgiden oluşmaktadır. Üç günlük üssel ortalamanın olduğu birinci çizgi ve Most çizgisidir. Kırmızı ve yeşil çizgilerin birbirlerini kesmesi durumunda al-sat sinyalleri üreten gösterge, trend ve fiyatları mükemmel bir şekilde takip etmektedir.
Most kırımızı ve EMA yeşil üssel ortalama olarak bilinir. Yeşil çizginin kırmızı çizgiyi aşağıdan yukarı kesmesi al sinyali verirken fiyatların yukarı gideceği anlamına gelmektedir. Yeşil çizginin kırmızı çizgiyi yukarıdan aşağı kesmesi ise fiyatları düşeceği anlamına gelir ve sat sinyalidir. Most göstergesinde önemli olan Stoploss un kaydırma değeridir. Standart olarak %2 olarak belirlenen değer vadeye göre ayarlanabilmektedir fakat bu değer değişiminde hatalı sinyallerinde oluşabileceği unutulmamalıdır. Stoploss kaydırma değerinin düşürülmesi sinyal noktalarının artması ve hatalı sinyal verme olasılığını artırmakta, değerin arttırılması ise fiyat dönüşlerinin yakalanmasında geç kalınmasına neden olmaktadır.

Yedinci Bölüm: Fibonacci Analizleri

Teknik analize Leonardo Fibonacci tarafından kazandırılmıştır. Doğa da var olan matematiğin neden borsada olmayacağı düşüncesi üzerine yola çıkılmış ve borsaya uygulanmıştır. Fibonacci kendi sayı sistemi sayesinde bu sayılar ve değerlerin borsaya uygulanabileceği konusunu kanıtlanmış ve bizzat deneyerek uygulanmıştır. Fibonacci matematik eğitimi almış ve Avrupa’da Arap rakamları ve ondalık sayıların keşfedilmesine ön ayak olmuştur. Fibonacci eselerini sadece Doğu ve Batı arasındaki kültür alışverişinden değil, matematiğin doğasının anlaşılabilmesi ve hemen her konuya uygulanabilmesi üzerine kurmuştur. Kendinden sonraki birçok bilim ve sanat devrimi sayılabilecek gelişmelere neden olmuştur. Fibonacci analizlerini anlamak ve irdelemek için öncelikle Fibonacci sayılarını incelemek gerekir. Bu sayılar Fibonacci teorilerinin dayandığı temel taşları oluşturmaktadır.
Fibonacci sayıları 0 dan başlayıp birbirleri ile toplanıp kendinden sonraki sayıları oluşturmaktadır.
0+1=1
1+1=2
2+1=3
3+2=5
5+3=8
8+5=13
13+8=21
21+13=34
34+21=55
0, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144…

Kendi sayı sistemini kuran Fibonacci bu sayı dizisinde bazı oranlar ve özellikler bulmuştur. Her üçüncü sayı 2 ye. Her dördüncü sayı 5 ve her altıncı sayı 8 e bölünebilmektedir.
Fibonacci sayı dizisindeki en önemli özellik herhangi bir sayının 1,618 altın oran denilen sayı ile çarpılması bir sonraki sayıyı yaklaşık olarak vermektedir. Sayılar büyüdükçe bu yaklaşma oranı daha da artmaktadır. Yine dikkate değer bir özellik olarak he sayının 0,618 ile çarpılması bir önceki sayıyı yaklaşık olarak vermektedir. Sayılar büyüdükçe yaklaşma oranı da artmaktadır. Bir sayının 2,618 ile çarpılması ise kendinden iki sonraki sayıyı vermektedir. Aynı şekilde 0,382 ile çarpılması da iki önceki sayıyı verecektir.61,8 ve 38,2 düzeltme değerleri olduğundan bu sayılar önem teşkil etmektedir.
Başka bir özellik ise 1 ve 2 dışında tüm sayıların dört katının başka bir fibonacci sayısıyla toplamı yine başka bir fibonacci sayısını vermektedir.

34=12+1=13
54=20+1=21
84=32+2=34
134=52+3=55
214=84+5=89
894=356+21=377
377*4=1508+89=1597
7.1.Fibonacci Altın Oran nedir?

Leonardo Fibonacci matematiğin canlı ve cansız varlıkların yapısında bulunan özel bir şey olduğunu düşünmekteydi ve bunu 0,618 olarak belirlediği bir altın oranı dayandırmaktaydı. Doğada ay çiçeği, çam kozalağı, papatya ve birçok bitkinin dizilimlerini incelemesi sonucu altın oran denilen bu değerin bulması Fibonaccinin Sayıları’nı teyit etmesini sağladı. Eski Mısır ve Yunan Uygarlıklarında da kullanılıp bilinen bu değerin matematiğe girişi Leonardo Fibonacci tarafından sağlanmıştır. Sonraki dönemlerde Leonardo Da Vinci ve Mimar Sinan eserlerinde çeşitli fibonacci hesaplamalarını kullanmışlardır. Ayrıca güzellik kavramında ve güneş sistemimizde de araştırılıp keşfedilen bu altın oran, literatürde yerini almıştır.
Teknik analizde 0,216 0,382 0,500 0,618 değerleri fiyat hareketlerinde düzeltme noktaları olarak kullanıldığından önem arz etmektedir.
Fibonacci düzeltme seviyeleri daha çok trendlerin uzun ve orta vade de hangi noktalara gelip hangi değerlerden dönüş yapacakları hakkında yorum yapılmasına yardımcı olur.
Fibonacci analizlerinde kullanım şıklıklarına göre üç metot belirlemiştir.
Fibonacci Düzeltme Seviyeleri
Fibonacci Zaman Aralıkları
Fibonacci Fanları
7.2.Fibonacci Düzeltme Seviyeleri

Teknik analizde Fibonacci yöntemlerinden en çok kullanılanı ve güvenilirliği en yüksek olanıdır. Kullanım kolaylığı açısından da yatırımcı tarafından çok tercih edilir konumdadır. Fibonacci düzeltme seviyeleri yükselen trendde kullanılıyorsa trendin dip noktasından tepe noktasına kadar çizilen çizgi sayesinde 61,8 38,2 23,6 gibi değerlerin hesaplanmasıyla bulunur. Bu değerler bize trendin tutunacağı noktalar ve destek dirençler hakkında fikir verir.
Fibonacci düzeltme seviyeleri kısa vadede pek etkili olamazken, orta ve uzun vadede özellikle 61,8 ve 38,2 seviyelerinde başarılı olmaktadır.
Sistemin hesaplanışı dip ve tepe noktaları arasındaki farkın her fibonacci sayısı ile çarpımının bulunmasıdır. Fibonacci seviyelerini yakalamakta önemli olan trendin dip ve tepe noktalarında çizilen çizgilerdir. Trend arasına çizilen fibonacci düzeltme çizgilerinin başarı oranları düşmektedir.
Aynı şekilde Fibonacci düzeltme seviyelerini alçalan trendde kullanmak istiyorsak trendin dip seviyesinden tepe noktasına bir çizgi çekmemiz yeterli olacaktır. Bu sayede düşüşten sonraki düzeltmenin ya da tepki alımlarının hangi noktalara kadar sürebileceğinin tahminini yapabiliriz.

7.3.Fibonacci Zaman Aralıkları

Teknik analizde fiyatlar önemli bir etkenken fiyatların alım ve satımlarındaki zamanlamada çok önemlidir. Fibonacci fiyat hareketlerinin incelenmesine yardımcı olmak amacıyla zaman hakkında çalışmalarda bulunmuştur.
Fibonacci zaman aralıkları düzeltme seviyeleriyle aynı mantıkta fiyatların dip ve ya tepe yaptıkları durumlarda çizilen fiyat çizgisinin aksine dikey çizgilerden oluşmaktadır. Çizmiş bulunduğumuz dip ya da tepe fibonacci sayılarından ilki olan 0 kabul edilir ve dikey olarak fibonacci sayıları 0, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34 grafiğe yerleştirilir. Grafikteki her çubuğun bir güne denk gelmektedir. Hesaplanışı ve kullanım olarak hali hazırdaki programlar sayesinde oldukça basitleşen fibonacci analizleri önemli hareketleri belirlemekte yatırımcıya ışık tutmaktadır. Fibonacci, zaman aralıklarındaki her bir çizgide önemli fiyat hareketlerinin meydana geldiğini varsaymaktadır. Fibonacci analiz yöntemleri al sat sinyalleri vermezken trend takibinden dönüşlerin belirlenmesi, dalgalanmaların hesaplanması açısından önemlidir.
Zaman aralıkları mevcut trenddeki dalgalanmaların ne kadar süreceği ya da beklenilen ancak zamanlaması yapılamayan bir dönüşün zamanının belirlenmesinde yatırımcıya yardımcı olmaktadır.

7.4.Fibonacci Fanları

Bu konuya kadar ki Fibonacci analiz yöntemlerinde dip ve tepe noktalarından çizilen referans çizgisi sonrasındaki değerlere bakılmaktaydı. Bu analiz sisteminde referans çizgisi trendin en tepe noktasından değil de aradaki bir tepeden çizilmektedir. Referans çizgisinin ikinci noktasından çizilen dikey çizginin fan çizgileri ile kesiştiği noktalar 38,2 50,0 61,8 fan çizgileridir. Yükselişlerdeki sert hareketlenmeleri takipte yetersiz kalan fanlar pek güvenilir değildir. Hareketlenmenin daha az olduğu durumlarda kullanımları daha akılcı olacaktır.

7.5.Fibonacci Yayları

Fibonacci analiz yöntemlerinin sonuncusu olan Fibonacci Yayları destek ve direnç noktalarının belirlenmesinde başvurulan yöntemler arasındadır. Kullanım olarak diğer analiz yöntemleriyle aynıdır. Mevcut trendin dip noktasından trendin tepe noktasına çizilen referans çizgisi sayesinde oluşacak yaylar bize destek ve dirençler hakkında bilgi verecektir. Yaya yukarıdan yaklaşan fiyat yayın destek konumunda olduğunu, yaya aşağıdan yaklaşan fiyatlar ise yayın direnç konumunda olduğunu ifade etmektedir. Bu yaylar sayesinde fiyatların hangi değerlerden dönüp hangi noktalara kadar gidebileceğini hesaplayan yatırımcı daha doğru kararlar alacaktır.

SONUÇ

Fiyat hareketlenmelerinin belirli trendler halinde geliştiği açıktır. Bu fiyat hareketleri gerek kanallar içerisinde gerekse sert hareketlenmeler halinde olsun, fiyatların sürekli yükselip sürekli düşmeyeceği piyasaca bilinmektedir. Fiyatlar belirli bir yönde devam ederken o trend kırılmadan mevcut hareketin devam edeceği düşünülmektedir. Piyasa mevcut trendin bir süre sonra mutlaka kırılacağını da mutlaka göz önünde bulundurur. Çizgilerini ona göre çizer alım satımlarının ona göre belirler. Piyasada işlem gören fiyatların hangi değerlerden döneceği hangi noktadan düzeltmeye maruz kalacağı analist tarafından teknik analiz sayesinde belirlenmektedir. Teknik analizde bir önemli gerçekte sabır yanında, psikoloji hareketlerin dışında durabilmektir. Çoğu zaman tecrübesiz bir analist yukarı gideceğinden emin olduğu hisse senedini psikolojik bir hareket sonucu spekülatör tarafından iki kademe aşağı çekildiği için satmaktadır. Teknik analist göstergelerin ve trendlerin yönünü bildiği halde bu harekete maruz kalabilmektedir. Bu durumun engellenebilmesi için analistin özgüveninin yüksek ve disiplininin fazla olması gerekmektedir. Pozisyon alınırken önce vade belirlenmeli sonrasında şirketin geçmiş dönemli analizi yapılmalı, şirket hakkında temel veriler incelenmeli, yakın zamandaki grafiği analiz edilmeli ve trendi belirlenmeli, kullanılan göstergelere disiplinli bir şekilde uyulması gerekmektedir. Teknik analiz geçmiş fiyat hareketlerinin yorumlanarak olası gelecek hakkında tahminlerin yapılmasından ibarettir. Teknik analizin gelecekte olacak olanı söylemek gibi bir iddiası yoktur. Sadece şuan olmakta olanı anlatmaktadır. Geçmiş ve şu anın da geleceği etkilemesi muhtemeldir. Nasıl ki hava durumunun tahmini şuan da olanların uzaydan fotoğraf edilmesi yoluyla yapılıyor ve olası gelecek hakkında tahminlerde bulunuluyorsa teknik analizde bu durumla paraleldir.
Teknik analizde arz ve talebin kesişerek fiyatları oluşturması fiyatların belirlenmesinde insan psikolojisinin ne kadar önemli olduğunu anlatan en somut örnektir. Bir hissenin ya da paritenin kitle psikolojisi yoluyla değerinden çok fazla yükselmesi ya da çok düşük değerlerden işlem görmesi kitle hareketlerine örnek gösterilebilir. Bu tarz hareketlenmelerden kurtulabilmek analist için nakitte kalmakla ya da aldığı kararların arkasında durmakla mümkün olacaktır.
Günümüzde teknik analiz ve temel analizi birbirinden ayrı düşünmek yanlış olacaktır. Dünya piyasalarında olanların fiyatlara yansıdığı doğrudur ancak bu verileri fiyatlara yansımadan önce bilmek ya da öngörmek karlılığın artmasını sağlayacaktır. Hissesi alınacak bir şirketin temel verilerinin değerlendirilmesi pozisyon alınan şirkete güvenin tam olması sayesinde hisse tahtasında olabilecek bir spekülasyondan etkilenilmemesine yardımcı olacaktır. O yıl zarar etmiş bir şirketin hissesi de alınıp satılabilir ancak teknik analizinde amacı riski azaltıp karı artırmak olduğu için fazla risk almaya gerek yoktur.
Bilimsel çalışmalarında gösterdiği üzere temel analiz üzerine kurulmuş bir teknik analizin başarı oranı artmaktadır.

SÖZLÜK

Ada dönüș formasyonu: Birkaç gün içerisinde meydana gelen kopuș ve bitkinlik boșluklarından olușan geri dönüș formasyonudur.
Ağırlıklı ortalama: Belirli bir zaman dönemi için hesaplanan ancak son fiyat hareketlerine daha fazla ağırlık verilen hareketli ortalama türüdür.
Alçalan üçgen formasyonu: Düșüș hareketlerinin dip noktalarının düz bir çizgi
olușturduğu, buna karșın her yükselișin zirve noktasının bir önceki yükselișten daha așağıda bir seviyede olduğu üçgen formasyonlardır. Düșüș sinyali olarak yorumlanmaktadır.
Așırı alım bölgesi: Bir osilatörün üst ucunun üzerinde olușan ve fiyatların așırı yükseldiği șeklinde yorumlanan bölgedir.
Așırı satım bölgesi: Bir osilatörün alt ucunun aşağısında olușan ve fiyatların așırı düștüğü șeklinde yorumlanan bölgedir.
Basit hareketli ortalama: Tüm fiyat verilerine eșit düzeyde ağırlık verilen hareketli ortalama türüdür.
Bayrak formasyonu: Genellikle üç haftadan kısa süren, sert hareketlerden sonra meydana gelen ve șekli paralelkenara benzeyen sıkıșma formasyonudur.
Boşluklar: Grafik üzerinde ișlem olmayan yerlerdir. Forex piyasalarında ender olarak görülmektedir.
Çizgi grafik: Kapanıș fiyatlarının birleștirilmesi yöntemiyle çizilen grafiklerdir.
Çubuk grafik: Bir gün içerisinde meydana gelen hareketleri yansıtan, en yüksek fiyattan en düșük fiyata kadar çizilen, sol çentik ile açılıș fiyatını ve sağ çentikle de kapanıș fiyatının temsil edildiği klasik grafik türüdür.
Destek: Düșüște olan fiyatların, alıcıların güçlenmesiyle dengelenmesinin beklendiği fiyat seviyesi.
Direnç: Yükseliște olan fiyatların, satıcıların güçlenmesiyle dengelenmesinin beklendiği fiyat seviye
Dow Teorisi: Kısa vadeli fiyat hareketlerini göz ardı ederek piyasanın genel yönünü tahmin etmek ve meydana gelen trendlerle birlikte hareket etmek olarak tanımlanabilecek, modern teknik analizin kurucusu Charles Dow tarafından ortaya atılmıș olan ve modern teknik analizin temelini olușturan teoridir.
Dönüș formasyonları: Trendin yön değiștireceğine yönelik sinyal üreten formasyonlardır. Dip ve tepe formasyonları ile omuz-baș formasyonları örnek olarak gösterilebilir.
Düșüș trendi: Fiyatların genel hareketinin düșüș yönünde olduğu, olası yükselișlerde zirvenin bir önceki zirveye göre sürekli așağıda olduğu trend türüdür.
Düzeltme hareketleri : Fiyatların trend yönünün aksine hareket ettiği ve trendin vadesine göre kısa süren hareketlerdir.
Düșüș trendi çizgisi: Sürekli daha așağıda olușan yükseliș tepeleri üzerinden așağı sağa doğru çizilen trend çizgileridir.
Flama formasyonu: Olușum, gelișim ve sonuç bakımından bayrak formasyonlarına benzeyen ancak biraz daha yatay ve isminden de anlașıldığı üzere flamaya benzeyen formasyonlardır.
Hareketli ortalamalar: Belirli bir zaman dilimindeki ortalama fiyatı temsil eden göstergelerdir.
İșlem hacmi: Bir menkul değer için yapılan ișlem miktarı.
İkili dip formasyonları: Düșüș trendlerinde görülen ve düșüșün zayıfladığı dolayısıyla geri dönüș riskinin arttığı șeklinde yorumlanan güvenilirliği yüksek bir dönüș formasyonu türüdür.
İkili tepe formasyonları: Yükselen trendlerde görülen ve yükselișin zayıfladığı dolayısıyla geri dönüș riskinin arttığı șeklinde yorumlanan güvenilirliği yüksek bir dönüș formasyonu türüdür.
Kanal çizgisi: Temel trend çizgisine paralel olarak çizilen düz çizgidir.
Mum grafikler: Japon pirinç tüccarlarının geliștirdiği ve piyasa hareketlerini, diğer grafik türlerine göre daha ayrıntılı olarak yansıttığı için yaygın bir kullanım alanı olan grafik türüdür.
Osilatörler: Piyasanın așırı alım ya da satım bölgesinde olduğunu belirten
göstergelerdir. Salınım ve kısa vadeli göstergeler olarak da adlandırılırlar.
Stop Loss (Zararı durdur): Zararın büyümesini engellemek adına açık olan ișlemi belirli bir fiyattan kapatmak amacıyla verilen emirdir.
Teknik analiz: Fiyat grafikleri, ișlem hacmi ve formasyonlar ile piyasa hareketlerini inceleyen analiz türüdür.
Temel analiz: Genel ekonomik durum ve arz-talep teorilerine dayanan analiz türüdür.
Trend: Fiyatların genel yönü, eğilimi.
Trend çizgileri: Yükseliș tepelerinden ve düzeltme diplerinden çizilen ve varolan trendi ve eğimini gösteren çizgidir.
Uyușmazlık: İki göstergenin ya da grafiğin birbirini desteklemediği ve genellikle piyasa hareketinin gerçekçi olmadığı ve dolayısıyla dönüș hareketinin meydana gelebileceği șeklinde yorumlanan durumlardır. Örneğin, genellikle aynı yönde hareket eden osilatörlerin aksi yönde hareketini önemli bir uyumsuzluktur. Fiyat grafiği ile teknik göstergeler arasında görülen uyumsuzluklar da söz konusu fiyat hareketinin gerçekçi olmadığı șeklinde yorumlanır.
Üçgen formasyonları: Fiyatların arz ve talebin birbirine sürekli yaklașması sonucu olușan ve üçgen șeklini andıran sıkıșma formasyonlarıdır. Yükselen, alçalan ve simetrik olarak üç sınıfta kategorize edilirler.
Üçlü dip: Ters omuz baș omuz formasyonundan her dibin aynı seviyede olușması ile ayrılan ve üç dipten olușan dönüș formasyonu.
Üçlü tepe: Omuz baș omuz formasyonundan her zirvenin aynı seviyede olușması ile ayrılan ve üç tepeden olușan dönüș formasyonu.
Yükselen üçgen formasyonu: Yükseliș zirvelerinin sabit kaldığı ancak düșüș diplerinin yükselmeye devam ettiği üçgen formasyonlarıdır.