Polska transformacja 1989 roku - wykład Jeffreya Sachsa - Część VII - Plan transformacji

Łódź, Polska, 6 czerwca, 2014 wykład Jeffreya Sachsa
współorganizator wydarzenia: Zbigniew Galar

Podsumowanie Proponowanego Programu Ekonomicznego Solidarności

Ekonomiczny program Solidarności będzie poszukiwał rozwiązań dla głównych problemów ekonomicznych, z którymi mierzy się Polska poprzez nagłe i całościowe przeskoczenie do gospodarki rynkowej. Ta strategia może być nazywana podejściem „szokowym” wobec polskiego kryzysu ekonomicznego, w przeciwwadze do ogłupiającego podejścia koalicji rządzącej. Program spowoduje wiele ostrych przemian cenowych, ale w ciągu kilku miesięcy ceny będą stabilne, a niedobory zostaną wyeliminowane. Realny dochód robotników zostanie zamortyzowany w trakcie tego procesu. Program ponadto wytworzy dramatyczne urynkowienie gospodarki, w procesie, który rozpocznie się natychmiast i będzie jeszcze przez kilka lat kontynuowany.

Połączenie reformy szokowej cen, stabilizacji i urynkowienia zahamuje staczanie się gospodarki i przywróci gospodarczy wzrost, wytwarzając podtrzymujący się trend wzrostowy poziomu życia. Cele, strategia i harmonogram proponowanego programu podsumowane są w dołączonych tabelach. Kolejna tabela opisuje niektóre z fundamentalnych słabości planu ekonomicznego koalicji rządzącej.

Reforma cen

Solidarność wyeliminuje subsydia i ceny kontrolowane natychmiast, aby ustanowić realne ceny w gospodarce. Jest koniecznym, aby Polska mogła funkcjonować jako ekonomia rynkowa. Bez uwolnienia cen, Polska będzie ciągle cierpiała z powodu wielu braków, istnienia czarnego rynku i marnotrawiących inwestycji. Przedsiębiorstwa nie powstaną, albo powstaną w niewłaściwych sektorach, korzystając z wypaczonych cen. Po uwolnieniu cen, ceny żywności, koszty energii – gwałtownie wzrosną. W istocie sektor węglowy osiągnie niesamowite zyski, gdyż ceny węgla utrzymują nieustanny wzrost. Specjalny podatek celowy będzie nałożony na sektor węglowy i inne sektory eksportowe – w celu amortyzacji wyższych cen, wobec stałych wynagrodzeń.

Kluczowym czynnikiem wnoszącym „gospodarkę rynkową” będzie pojedynczy, stabilny kurs wymiany złotego, który zagwarantuje, że wszystkie ceny dóbr międzynarodowych (zarówno importowanych, jak i eksportowanych) będą określone przez ceny na rynkach światowych. Program stabilizacyjny zapewni, że kurs wymiany pozostanie stabilny (jeśli stabilizacja miałaby być przeprowadzona dzisiaj, kurs wymiany mógłby działać stabilizująco przy stosunku 3800 zł za 1 $).

Stabilizacja

Po jednorazowej zmianie cen, program ekonomiczny szybko ustabilizuje gospodarkę, kończąc inflację i niedobory oraz ustanawiając stabilny kurs wymiany. Chroniczna i przyspieszająca inflacja w Polsce spowodowana jest nadmierną emisją złotego przez Bank Centralny i wynikającego z tego kursu wymiany złotówek na dolary. Emisja złotego jest wykorzystywana do tanich kredytów o dużych wartościach dla przedsiębiorstw państwowych. Dlatego kluczowa dla stabilizacji będzie eliminacja deficytu budżetowego i kontrola nad kredytem.

Podejście do stabilizacji prowadzone przez koalicję rządową polegało na próbach obcięcia deficytu budżetowego kosztem pracowników, poprzez drastyczne zwiększenie cen żywności. Solidarność zaoferuje bardziej wyważone, a przez to bardziej realne podejście, które niezbyt nadmiernie dotknie robotników. Solidarność zamortyzuje uderzenie wyższych cen żywności, poprzez kompensacyjne zwiększenie wynagrodzeń i obetnie większość deficytu budżetowego poprzez eliminację inwestycji marnotrawiących zasoby oraz poprzez redukcję obciążeń, które wywiera dług zagraniczny.

Ekonomiści Solidarności już wyłożyli propozycję redukcji zewnętrznego obciążenia długiem i zabezpieczyli pomoc międzynarodową dla restrukturyzacji gospodarki. Przez wdrożenie tej propozycji, Polska zacznie otrzymywać wartość dodaną ze źródeł zewnętrznych, zamiast być zmuszoną do wypłacania dużych sum na zewnątrz, co spowoduje dużą, znaczącą ulgę dla budżetu, ograniczając tym samym ból związany z redukcją deficytu budżetowego. Tylko Solidarność posiada międzynarodową wiarygodność, aby zabezpieczyć amortyzację i przyciągnąć „poważne” nowe pożyczki z Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), Banku Światowego i zaprzyjaźnionych rządów zewnętrznych.

Koalicja rządowa nigdy nie przygotowała całościowego programu stabilizacyjnego, w którym środki budżetowe i kredytowe byłyby właściwie uwzględnione i wyjaśnione opinii publicznej. Solidarność przygotuje szczegółowe rozliczenie środków budżetowych, aby zapewnić opinię publiczną, że osiągną oni wymagany rezultat w postaci zatrzymania inflacji i eliminacji niedoborów, przy zachowaniu stabilnej wartości złotego.

Program „szoku” i poziom życia

Dla niektórych ludzi program „szoku” wygląda na bardzo niebezpieczny, uważają tak z powodu strachu, iż spowoduje on gwałtowne obniżenie się poziomu życia. Po prawdzie, starannie zaprojektowany program „szoku” może ochronić poziom życia pomimo poważnych „dostosowań” cen. Na początku program „szoku” spowoduje pojawienie się nowych zasobów w polskiej gospodarce, pochodzących z zagranicy, dlatego w ogólnym ujęciu pojawi się większa ilość towarów w obiegu. Dzięki temu właśnie programowi, Solidarność wpłaci niewiele na poczet zewnętrznego długu i uzyska nowe pożyczki z zagranicy.

Co więcej, na początku programu mniej towarów produkowanych w gospodarce, będzie przeznaczanych na marnotrawiące inwestycje, pozostawiając przynajmniej tyle, co poprzednio, o ile nie więcej, do konsumpcji. Oczywiście reforma cen przysłuży się niektórym sektorom, a zaszkodzi innym. Działania podatkowe i częściowa indeksacja wynagrodzeń, pomogą natomiast wyrównać te obciążenia.

Nawet w sytuacjach, gdzie wzrost pensji będzie opóźniony w stosunku do wzrostu cen, realny poziom życia będzie prawdopodobnie zachowany, lub wzrośnie on na początku programu. Po pierwsze, wiele towarów nie jest dostępnych po cenach obecnych, a tylko po cenach czarnorynkowych. Tym samym, podniesienie tych cen, tak naprawdę nie obniży poziomu życia, dopóki nowe ceny będą na poziomie, bądź poniżej cen czarnorynkowych, co prawdopodobnie będzie dotyczyć wielu dóbr. Po drugie, wyeliminuje się zmarnowany czas, spędzony w kolejkach. Po trzecie, koniec inflacji zwiększy siłę nabywczą robotników, odkąd wartość pieniądza w ich portfelach nie będzie już zmniejszała się każdego dnia.

Pomimo że program „szoku” spowoduje zakłócenia w krótkim okresie i z pewnością wywoła ból u części społeczeństwa, przeskok do gospodarki rynkowej doprowadzi do dramatycznego wzrostu produktywności i tym samym wzrostu poziomu życia w przeciągu najbliższych pięciu lat.

W każdym razie: nie ma innej realnej alternatywy. Jeżeli Polska przeskoczy do gospodarki rynkowej, to obecna niedola i chaos się skończą. Podejście koalicji rządowej nigdy nie zatrzyma inflacji i gospodarka stoczy się w kierunku hiperinflacji. Niska produktywność Polski będzie coraz bardziej staczać ją poniżej poziomu gospodarek Europy Zachodniej.

Urynkowienie

Solidarność agresywnie zainicjuje sektor gospodarki prywatnej. Solidarność będzie zachęcać do szerokiego zakresu aktywności prywatnej, włączając w to samozatrudnienie, spółki, spółki giełdowe i spółdzielnie. To możliwe i konieczne, aby bardzo szybko przygotować podstawę pod aktywność prywatną, czego koalicja rządowa nie wykonała. Natychmiastowo Solidarność wyeliminuje szeroki wachlarz ograniczeń i karzących podatków, które krępują sektor prywatny. Licencje na import i eksport będą zniesione, a prawo do eksportu oraz importu, będzie dla przedsiębiorstw prywatnych dozwolone automatycznie. Pozwoli się na wolny przepływ kapitału z i do Polski, który pomoże Polsce przyciągnąć bezpośrednie inwestycje zagraniczne.

Jak tylko Polska gospodarka będzie coraz bardziej urynkawiana, wzrośnie jej wymiana handlowa, a całościowa ekonomiczna integracja z państwami Europy Zachodniej będzie się umacniała. Udział handlu z państwami RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej) zmniejszy się odpowiednio. Do jakiego stopnia będzie to możliwe? Handel z państwami wschodnimi powinien odbywać się na zasadach rynkowych, a nie powinien być prowadzony na podstawie planów rządu.

Jeszcze inne niezwłoczne kroki zostaną podjęte:
Zagraniczne banki inwestycyjne i komercyjne będą zachęcane do udziału w gospodarce polskiej. Będą powołane nowe, prywatne krajowe banki, mające współdziałać z istniejącymi instytucjami bankowymi. Komisja Wolnego Handlu, powołana przy parlamencie, będzie czuwać na tym, by prywatne firmy cieszyły się prawami na równi z przedsiębiorstwami państwowymi (w zakresie dostępu do kredytów, wkładów itp.).

Istniejący sektor państwowy stanie się konkurencyjny dzięki trzem zabiegom:
Rady robotnicze zwiększą swój udział w zarządzaniu przedsiębiorstwami państwowymi, aby zapewnić, że przedsiębiorstwa te będą prowadzone w sposób efektywny i prawy. Ponadto, zostanie powołana Komisja Antymonopolowa, raportująca przed parlamentem, która szybko rozbije wielkie państwowe przedsiębiorstwa na mniejsze, bardziej konkurencyjne jednostki. Wreszcie, w ciągu kilku lat, główne części sektora państwowego będą prywatyzowane. Małe przedsiębiorstwa (takie jak te obecne w sektorze usług) można sprywatyzować szybko, podczas gdy duże przedsiębiorstwa wymagają bardziej złożonych, a przez to wydłużonych procesów prywatyzacyjnych. Oczywiście, wiele przedsiębiorstw pozostanie w sektorze publicznym.

Korzyści z programu „szoku”

Początkowe, dramatyczne zmiany w strukturze cen spowodują pewne zaburzenia, ale stworzą również podstawę pod gospodarkę rynkową.
Redukcja rat zadłużeniowych, nowe pożyczki z zagranicy, obcięcie marnotrawiących wydatków inwestycyjnych oraz częściowa indeksacja wynagrodzeń – złagodzą skutki początkowego szoku.
W przeciągu kilku miesięcy – ceny ustabilizują się, a niedobory zostaną wyeliminowane.
Podczas pierwszego roku, sektor prywatny będzie intensywnie zachęcany do zakładania nowych przedsiębiorstw, przez co pojawią się nowe oferty pracy.
Podczas kolejnych lat – sektor publiczny będzie zmniejszany i czyniony bardziej konkurencyjnym.

Tabela 1. Cele stabilizacji i urynkowienia

Stabilizacja

Stałe ceny bez niedoborów.

Zrównoważony budżet.

Eliminacja nadmiernego kredytowania dla państwowych przedsiębiorstw.

Rozwiązanie kwestii zadłużenia zewnętrznego poprzez redukcję sumy zadłużenia.

Reforma cen

Eliminacja kontroli cen i subsydiów.

Stabilna, unikatowa i wymienna waluta.

Kompensacyjne wyrównanie wynagrodzeń w połączeniu z reformą cen.

Urynkowienie gospodarki

Prawna i regulacyjna podstawa dla dynamicznego rozwoju sektora prywatnego i rozbicie dużych przedsiębiorstw państwowych na mniejsze, bardziej konkurencyjne jednostki.

Prywatyzacja wielu przedsiębiorstw państwowych.

Tabela 2. Strategia osiągnięcia stabilizacji, reformy cen i urynkowienia

Stabilizacja

Strategia eliminacji inflacji składa się z kilku elementów. Jej celem jest eliminacja emisji pieniądza przez Bank Centralny, a przez to ustabilizowanie poziomu kursu Złotego. Stabilny Złoty wraz z wolnym rynkiem sprawią, że ceny krajowe również pozostaną stabilne. Strategia ta ochroni poziom konsumpcji ludności. Różni się to od strategii rządowej, starającej się równoważyć budżet głównie poprzez podnoszenie cen energii i żywności.

Żeby wyeliminować dodruk pieniądza, Rząd niezwłocznie powinien:

Wyeliminować subsydia dla przedsiębiorstw i części ludności, przy częściowej kompensacji w postaci podniesienia wynagrodzeń.

Drastycznie obniżyć poziom wydatków inwestycyjnych, skupiając się na firmach, które wydzierżawiają swoje zasoby po nowych cenach rynkowych.

Wprowadzić ścisłą kontrolę udzielanych kredytów dla przedsiębiorstw państwowych z Banku Centralnego i banków komercyjnych.

Wyeliminować opłaty netto dla komercyjnych banków zagranicznych (albo poprzez ponowne przeliczenie odsetek, formalną redukcję długu – Plan Bradie’go , albo poprzez natychmiastowe jednostronne decyzje).

Pozyskać nowe kredyty z MFW i Banku Światowego.

Reforma cen

Strategią jest ustanowienie cen rynkowych dla gospodarki. Żeby to zrobić, Rząd niezwłocznie powinien:
Wyeliminować subsydia i kontrolę cen.

Zunifikować kurs wymiany i zliberalizować handel poprzez wyeliminowanie licencyjnych ograniczeń dla importu i eksportu. Ceny krajowe wymiennych dóbr będą więc określone przez ceny światowe.

Niektóre gałęzie (takie jak sektor węglowy) będą cieszyły się wyjątkowym wzrostem zysków po zmianie cen. Niektóre z tych nadzwyczajnych zysków będą opodatkowane w celu zebrania przez Rząd środków na wyrównanie pracownikom wzrostu cen podwyżką wynagrodzeń.

Urynkowienie gospodarki

Strategia dla urynkowienia gospodarki zawiera:
ustanowienie podstawy dla dynamicznego rozwoju sektora prywatnego; rozbicie istniejących przedsiębiorstw państwowych tak, żeby mogły działać jako mniejsze, bardziej konkurencyjne firmy; prywatyzację części sektora publicznego, zaczynając od mniejszych firm w branży usługowej, aż po duże przemysłowe zakłady w przyszłości.

Żeby promować sektor prywatny, Rząd niezwłocznie powinien:

Wyeliminować ograniczenia w tworzeniu prywatnych przedsiębiorstw (samozatrudnienie, spółki, spółki giełdowe i spółdzielnie).

Zagwarantować równe traktowanie przedsiębiorstw prywatnych i państwowych przez administrację państwową.

Utworzyć Komisję Wolnego Handlu, odpowiadającą przed Senatem, dla promocji sektora prywatnego.

Wyeliminować licencje i inne ograniczenia w handlu dla towarów eksportowanych i importowanych przez firmy prywatne.

Ustalić niskie i płaskie stawki podatkowe dla osób, jak i przedsiębiorstw prywatnych i państwowych.

Powoływać niezależne banki komercyjne, w tym oddziały banków zagranicznych.

Zapraszać zagraniczne banki inwestycyjne, w tym głównie te z nich mające oddziały w Polsce.

Wyeliminować ograniczenia nakładane na bezpośrednie inwestycje zagraniczne.

Żeby uczynić sektor państwowy bardziej konkurencyjnym Rząd powinien:

Podzielić monopole państwowe na mniejsze niezależne jednostki (Komisja Antymonopolowa podległa nadzorowi parlamentu – zostanie powołana, aby zaprojektować i przeprowadzić ten proces).

Umacniać rolę rad robotniczych tak, aby mogły one uczestniczyć w zarządzaniu przedsiębiorstwami państwowymi i asystować Rządowi w monitorowaniu finansowych działań przedsiębiorstw.

Rządowy program prywatyzacyjny będzie oparty na idei, że rozmiar i tempo prywatyzacji będą różniły się w różnych sektorach. Małe przedsiębiorstwa, szczególnie te z sektora usługowego, mogą być sprywatyzowane najszybciej i najprościej. Wielkie przedsiębiorstwa będą wymagały szczegółowego dochodzenia, aby określić, czy stanowią one dobre kandydatury do prywatyzacji, i jeśli tak, to do jej przeprowadzenia zostanie wybrana najlepsza metoda. Niektóre „naturalne monopole” (gdzie wielkoskalowe ilości produkcji są wymagane do funkcjonowania) pozostaną w sektorze publicznym.

Aby przeprowadzić prywatyzację, Rząd powinien:

Poszukiwać technicznej pomocy Banku Światowego.

Zapraszać zagraniczne banki inwestycyjne, aby zasugerowały schematy działań i przygotowały wyceny przedsiębiorstw do prywatyzacji.

Przygotowywać w przeciągu jednego roku rozległy program prywatyzacyjny przedsiębiorstw państwowych.

Tabela 3. Przybliżona chronologia Programu Ekonomicznego

Okres przygotowawczy

Określenie składu grupy operacyjnej dla programu ekonomicznego (patrz: Tabela 4).

Informacyjne w charakterze rozmowy z MFW, Bankiem Światowym i innymi kredytodawcami, aby przyspieszyć pozyskanie nowych pożyczek wspierających program ekonomiczny.

Informacyjne w charakterze rozmowy z zagranicznymi bankami inwestycyjnymi i komercyjnymi.

Przesłuchania przed Komisją Gospodarczą senatu w sprawie przyszłych reform gospodarczych (ich celem będzie określenie utrudnień dla sektora prywatnego w Polsce).

Okres działania programu: najpilniejsze działania

Unifikacja i naprawa kursu wymiany, z gwałtowną dewaluacją oficjalnego kursu wymiany (dzisiaj, odpowiednią nową stawką byłby kurs około 3500 zł za 1 $).

Zaraz po dewaluacji, wdrożeniu budżetowych i finansowych działań, najważniejsze będzie utrzymanie stabilności kursu tak, żeby nie było różnicy pomiędzy stawką oficjalną a czarnorynkową.

Handel zagraniczny może być prowadzony bez ograniczeń przez wszystkie przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe oraz instytucje finansowe (nie będzie konieczne żadne zrzeczenie się zarobków uzyskanych z wymiany przeprowadzanej za granicą).

Zniesienie praktycznie wszystkich subsydiów.

Zarezerwowanie i przeznaczenie ½ do ¾ oszczędności z obcięcia subsydiów na zwiększenie wynagrodzeń.

Stworzenie specjalnego podatku od zysku dla sektora węglowego, aby skompensować gwałtowny wzrost zysków tego sektora.

Zakończenie udzielania kredytów po preferencyjnych stawkach przez Bank Centralny dla wszystkich przedsiębiorstw państwowych, za wyjątkiem developerów budownictwa społecznego.

Podniesienie oprocentowania za udzielenie kredytu ponad inflację.

Gwałtowne obcięcie kredytów inwestycyjnych udzielanych przez Bank Centralny, szczególnie dla przynoszących straty gałęzi gospodarki.

Zniesienie licencji na import i eksport dla przedsiębiorstw prywatnych.

Zniesienie nadmiernych obciążeń podatkowych nakładanych na pracę.

Wprowadzenie niskiego i płaskiego podatku od towarów importowanych (20% wartości importowanych dóbr).

Rozpoczęcie formalnych negocjacji z MFW i Bankiem Światowym w sprawie finansowego wsparcia dla programu ekonomicznego.

Powiadomienie banków komercyjnych, które udzieliły Polsce kredytu, o potrzebie rozpoczęcia negocjacji w sprawie redukcji zadłużenia, w kontekście Planu Bradie’go.

Zaplanowanie i poproszenie banków o tymczasowe finansowanie przez nie odsetek od zadłużenia, których okres zapadalności jest krótszy niż 12 miesięcy.

Zawieszenie spłat odsetek dla wszystkich banków komercyjnych, do czasu rozpatrzenia przez nie nowej umowy w sprawie przedłużenia tymczasowej linii kredytowej.

Powiadomienie kredytodawców zrzeszonych w Klubie Paryskim (oficjalnego przedstawiciela) o potrzebie całościowego trzyletniego przełożenia spłaty odsetek i głównej sumy zadłużeniowej.

Wystosowanie prośby o zniesieniu długu do krajów RWPG.

Okres działania programu: miesiące 1 – 3

Stworzenie systemu prywatyzacji małych przedsiębiorstw (np.: restauracji, sklepów, transportu).

Rozpoczęcie działania Komisji Antymonopolowej jak i Komisji Wolnego Handlu.

Wprowadzenie prawa ustanawiającego niskie i płaskie stawki podatkowe, dla osób i przedsiębiorstw prywatnych.

Poddanie pod obrady prawa znoszącego ograniczenia dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Rozpoczęcie procesu zwiększania udziału rad pracowniczych w zarządzaniu finansami głównych przedsiębiorstw państwowych.

Nadzwyczajne linie kredytowe będą udostępniane dla firm państwowych, tylko w celu wypłacenia wynagrodzeń. Dla tych firm wszystkie kredyty inwestycyjne będą obcięte, podczas okresu udzielania i spłaty pożyczek na wynagrodzenia.

Utrzymanie wysokich i realnych stóp procentowych, jako wsparcia dla stabilności cen oraz kursu wymiany waluty.

Stworzenie wewnętrznego rynku kredytów krótkoterminowych, działającego pomiędzy przedsiębiorstwami.

Podpisanie listu intencyjnego z MFW w sprawie trzyletniej „Rozszerzonej Umowy”.

Podpisanie programu z Bankiem Światowym w sprawie „Strukturalnej Pożyczki Dostosowawczej”.

Otwarcie miejscowych biur MFW i Banku Światowego dla ich rezydentnej reprezentacji.

Okres działania programu: miesiące 3 – 12

Zainicjowanie reform prawa podatkowego (zwłaszcza zastąpienie podatku obrotowego pośrednimi podatkami zależnymi od wartości VAT i stworzenie niskiej, płaskiej stawki podatku dochodowego).

Pozwolenie na powołanie nowych prywatnych banków.

Wzmocnienie administracji podatkowej i zwrócenie się o techniczne doradztwo do Banku Światowego i MFW w kwestii ściągalności podatków.

Ustanowienie nadzoru bankowego, aby wyznaczyć i pilnować ostrożnościowe standardy dla działalności bankowej.

Wprowadzenie prawa wspomagającego prywatyzację, spółki joint ventures, jak i spółki giełdowe.

Podpisanie nowej umowy z Klubem Paryskim.

Uzyskanie nowych kredytów dwustronnych (w szczególności pożyczki równoległe i współfinansowanie z Japonii).

Negocjacje z krajami Europy w sprawie dostępu do rynków krajów Europy zachodniej.

Okres działania programu: Poza pierwszy rok

Ustanowienie lokalnej giełdy.

Ustanowienie dodatkowych instytucji dla lokalnej gospodarki rynkowej (np.: rynku pożyczek międzybankowych, rynku komercyjnych pożyczek krótkoterminowych).

Podpisanie wszystkich porozumień dotyczących redukcji długu (podlegających Planowi Bradie’go) z bankami komercyjnymi.

Zaimplementowanie programu prywatyzacji.

Kontynuowanie rozbijania przedsiębiorstw państwowych przez Komisję Antymonopolową.

Kontynuowanie upłynnienia niezyskownych przedsiębiorstw państwowych.

Tabela 4. Agenda i Grupa Operacyjna przygotowująca Program Ekonomiczny

Główną rolą Grupy Operacyjnej powinno być przygotowanie szczegółów działań w trakcie pierwszych trzech miesięcy działania programu stabilizacyjnego, oraz zgrubne określenie środków potrzebnych podczas kolejnych trzech miesięcy. Najtrudniejszą częścią przygotowań będzie określenie aktualnego stanu budżetu i działań kredytowych, w celu ustanowienia pewnych środków zapewniających równowagę budżetową oraz ograniczenie emisji pieniądza. Trzeba podkreślić, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż po rozpoczęciu programu – deficyt budżetowy zostanie wyeliminowany z użyciem wymienionych środków.

Grupa Operacyjna będzie mieć dwa zadania, określenie zarysu działań oraz przygotowanie technicznej analizy na ich uzasadnienie. Dostarczymy w tym opracowaniu listę niektórych informacji, których techniczne przygotowanie stanie się wkrótce zadaniem dla Grupy Operacyjnej.

Zespół techniczny musi rozpocząć swoje prace od dokładnego sprawdzenia:

Wydatków budżetowych na wynagrodzenia, materiały, spłaty zadłużenia zagranicznego.

Listy wszystkich istniejących programów subsydiów, ze szczegółowym wypunktowaniem wydatków na każdy program.

Wpływów do budżetu, prognoz wpływów, z podziałem na typy opodatkowania.

Listy wszystkich zwolnień podatkowych, takich jak te dla eksporterów.

Alokacji udzielanych kredytów dla przedsiębiorstw państwowych, z podziałem na gałęzie gospodarki, i cel ich udzielania.

Listy gałęzi gospodarki, w których oczekuje się drastycznego obcięcia wydatków inwestycyjnych (lista będzie potrzebna z powodu konieczności poważnego ograniczenia wydatków inwestycyjnych w gospodarce).

isty źródeł pieniędzy – o wysokim potencjale wzrostu (np.: ilość pieniędzy odzyskanych z powodu zlikwidowania deficytu budżetowego albo rozmiary korzyści z redukcji kredytowania przedsiębiorstw przez Bank Centralny).

Konieczne będzie także zrozumienie prawdopodobnych efektów unifikacji kursów wymiany (np. 3500 zł za 1$) we wszystkich aspektach gospodarki, włączając w to ceny różnych towarów, dochody, jakie uzyskają z tego tytułu różne gałęzie gospodarki i budżet.

W tym celu Grupa Operacyjna powinna skupić się na następujących kwestiach:

Które gałęzie gospodarki nadal importują po oficjalnym kursie wymiany (830 zł) i jaki to jest wolumen finansowy.

Które gałęzie gospodarki nadal importują po przetargowym kursie wymiany (5000 zł) i po płynnym kursie wymiany (6000 zł) i jaki to jest wolumen finansowy (przynajmniej w zarysie).

Które gałęzie gospodarki eksportują po oficjalnym, przetargowym, czy płynnym kursie wymiany i jak wiele oraz które gałęzie wysyłają towary w kombinacji poszczególnych rodzajów kursów (np.: poprzez częściowe wstrzymywanie wpływów eksportowych).

W celu określenia polityki dotyczącej płac, będzie konieczna znajomość całościowego obciążenia budżetu wynagrodzeniami sektora publicznego (np.: administracji centralnej, przedsiębiorstw państwowych itp.)

Po zgromadzeniu tych danych, będzie możliwe formułowanie planu budżetowo-kredytowego, który pozwoli na niewielki wzrost dochodów i będzie przez to spójny z niskim poziomem inflacji i stabilnym kursem wymiany. Umożliwi on również ocenę możliwego wzrostu poziomu wynagrodzeń po usunięciu subsydiów (wzrost płac musi mieścić się w budżecie).

Kwestie długoterminowe reformy strukturalnej (takiej jak prywatyzacja) można dyskutować przez dłuższy okres i z mniejszym pośpiechem. W każdym razie, polityka reform będzie wymagać poważnego wkładu sektora legislacyjnego, podczas gdy działania stabilizacyjne będą przeprowadzane głównie przez sektor wykonawczy.

Tabela 5. Pewne wątpliwości co do Strategii Ekonomicznej koalicji rządowej

W ostatnich tygodniach, w trakcie dyskusji, wiele aspektów planów Rządu zostało ujawnionych do opinii publicznej. Zanotowaliśmy kilka podstawowych problemów, związanych z dyskutowanymi propozycjami. Problemy te stanowią podstawę do żywienia poważnych wątpliwości co do zdolności Rządu do sformułowania i przeprowadzenia z sukcesem programu stabilizacji i urynkowienia.

Główne korzyści fiskalne mają pochodzić z obniżenia standardu życia robotników, ze wzrostu cen artykułów rolno-spożywczych i z podwyżek podatków. Robotnicy boją się nadmiernych kosztów stabilizacji:

Rząd wielokrotnie zawodził w negocjacjach dotyczących zmniejszenia długu z wierzycielami w postaci zagranicznych banków komercyjnych. Ostatnia umowa podpisana pomiędzy polskim rządem a bankami jest kompletnie nieadekwatna i nie uwzględnia ostatnich osiągnięć w strategii podejścia do długu.

Rząd wydaje się nie podejmować nawet prób obcięcia wydatków na marnotrawiące inwestycje. Program zdaje się polegać jedynie na cięciach poziomu konsumpcji. Aby ograniczyć spadek realnych wynagrodzeń, powinno być możliwym obcięcie marnotrawiących wydatków inwestycyjnych wynoszących kilka procent PNB .

Rząd nie przedstawił całościowego obrazu rozliczeń sektora fiskalnego. Większość analiz skupia się tylko na administracji centralnej, a budżety przedsiębiorstw państwowych oraz instytucji finansowych generalnie nie są uwzględniane przy wyliczeniach. Nawet analiza administracji centralnej wydaje się być w wielu aspektach niekompletna.

Rząd nie stworzył szczegółowej analizy dotyczącej zasad udzielania kredytów i ich wpływu na emisję pieniądza. W związku z tym, analiza inflacyjna jest poważnie niekompletna.

Rząd zakłada, że pod koniec roku nastąpi poważny wzrostu wpływów podatkowych, co pomoże zrównoważyć budżet, ale tego typu prognozy często okazywały się nietrafione i w warunkach wysokiej inflacji – tego typu prognoza wydaje się być wątpliwa. Z powodów społecznych i administracyjnych nie wydaje się, aby Rząd naprawdę uzyskał duży wzrost wpływów z podatków.

Rząd najwidoczniej nie planuje unifikacji kursu wymiany w najbliższej przyszłości, w sensie eliminacji różnicy pomiędzy oficjalnym kursem wymiany (850 zł) a rynkowym kursem wymiany (6000 zł). W tych warunkach eksport będzie penalizowany systemem sztywnego kursu ze względu na to, że przedsiębiorstwa te będą zmuszone sprzedawać obcą walutę po kursie niższym niż rynkowy.

Rząd proponuje bardzo stopniowy proces urynkawiania, który pozostawi wiele barier dla rozwoju oraz braki w wydajności, przez najbliższych kilka lat, co pozostawia otwartym pytanie czy ten plan kiedykolwiek osiągnie rezultat w postaci wykształcenia gospodarki rynkowej.

Rząd nie omawia kwestii, jak pobudzić poszerzenie sektora przedsiębiorstw prywatnych – pomimo faktu, że jest on krytycznie ważny dla przyszłego rozwoju Polski.

Rząd planuje zachować bardzo wysokie stawki podatkowe nakładane na jednostki i małe firmy. Takie podejście nie spowoduje zwiększenia przychodów z podatków, a usztywni i ograniczy rozwój nowych przedsiębiorstw.

Rządowa dyskusja nad prywatyzacją jest nieprzekonywująca, nadal istnieje uzasadniona obawa, że Rząd będzie próbował utrzymać realną kontrolę nad przedsiębiorstwami przechodzącymi proces prywatyzacyjny. Ponadto, głównym punktem, o który należy się martwić, jest kwestia, kto zbierze największe korzyści finansowe z procesu prywatyzacji.

Jeffrey Sachs

Skan oryginału Planu transformacji można znaleźć pod adresem:
http://jeffsachs.org/wp-content/uploads/2014/06/Poland-Reform-Memo-1.pdf
https://drive.google.com/file/d/1RSm3tiv_kcD9m5PSJZvBYexJaJKOs7_e/view?usp=sharing

Transkrypcja z oryginalnego skanu oraz tłumaczenie:
Zbigniew Galar

Licencja wykładu i Notatki – Creative Commons 2.0:
Jeffrey Sachs

Wersja audio wykładu:
https://drive.google.com/file/d/1_6Ws8dvenHkXR-COHjJLtqAvFdV15F-0/view?usp=sharing

Licencja transkrypcji z wersji audio oraz transkrypcji Notatki ze skanów
– Creative Commons 2.0:
Zbigniew Galar

Wersja PDF treści wykładu i Notatki oraz ich tłumaczenia wraz ze skanem oryginału Notatki
https://drive.google.com/file/d/1vebcG3oAk_SxJU4ULkeBppzi5wzjVsRz/view?usp=sharing