Płaskostopie to często spotykana wada stóp. Jest przyczyną nie tylko defektu kosmetycznego i problemów z doborem obuwia, ale również problemów zdrowotnych.

Czy zwróciłeś kiedyś uwagę chodząc po piasku jakie ślady zostawiają Twoje stopy? Czy właściwie je obciążasz i czy są prawidłowo wysklepione? Przecież Twoje stopy dźwigają cały ciężar ciała przy każdym kroku, a podczas biegu lub skoków ich obciążenie jeszcze wzrasta. Bez dwóch zdań zdrowe stopy to solidna podstawa dla całego naszego ciała.

Żeby zrozumieć istotę problemu jakim jest płaskostopie, kilka słów o budowie stopy i jej funkcji.

Szkielet stopy składa się z siedmiu kości stępu: skokowej, piętowej, łódkowatej, sześciennej , trzech kości klinowatych, pięciu kości śródstopia i 14 kości palców. Tworzą one stawy m. in. staw skokowy górny i dolny. Staw skokowy górny czyli skokowo-goleniowy jest stawem zawiasowym, zachodzą w nim przede wszystkim ruchy zgięcia i wyprostu stopy. W stawie skokowym dolnym utworzonym przez dwa stawy skokowo-piętowy i skokowo-piętowo-łódkowy zachodzą również ruchy zgięcia i wyprostu ale także odwodzenia, przywodzenia oraz nawracania i odwracania. Stawy są wzmocnione przez szereg więzadeł.

Prawidłowo podparta stopa opiera się na trzech punktach: na piecie, piątej i pierwszej głowie śródstopia. Na tych punktach rozpięta jest konstrukcja sklepienia. Tak jak w architekturze umożliwia przenoszenie dużych obciążeń, równomierny rozkład masy przy względnie lekkiej konstrukcji.

Wyróżniamy dwa główne łuki podłużne stopy i trzy łuki poprzeczne. Łuk podłużny przyśrodkowy utworzony przez kość śródstopia, kość klinowatą przyśrodkową, łódkowatą i piętową nazywany jest łukiem dynamicznym - mięśnie mają na niego duży wpływ. Jednocześnie jest łukiem nośnym – w głównej mierze odpowiada za przenoszenie ciężaru ciała. Łuk podłużny boczny tworzy piąta kość śródstopia, kość sześcienna i piętowa. Jest to łuk bardziej statyczny - jego stabilność zapewniają więzadła, jego funkcją jest dostosowywanie się do nierówności podłoża. Łuki poprzeczne znajdują się na wysokości odpowiednio: głów śródstopia, kości klinowatych, kości sześciennej i łódkowatej. Stopę można nazwać dźwignią naszego ciała - podczas zgięcia stopy (stanie na palcach) ponosi całe siało w górę.

Wyróżniamy płaskostopie podłużna lub poprzeczne. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Płaskostopie podłużne

Polega na obniżeniu łuku podłużnego przyśrodkowego. Może towarzyszyć mu koślawość pięty. Może wynikać z niewydolności mięśni stabilizujących łuk: piszczelowych –przedniego i tylnego, strzałkowego długiego oraz krótkich mięśni stopy. Inną przyczyną są zmiany w obrębie stawów np. niewydolność więzadeł: podeszwowego długiego, piętowo-sześciennego podeszwowego i piętowo-łódkowego podeszwowego. Koślawość piety często współistnieje z koślawością kolan, niewydolnością mięśni stabilizujących miednicę, nadwagą lub otyłością.

 Wyróżnia się następujące etapy rozwoju wady:

• Stopa płaska niewydolna - łuki są zachowane w odciążeniu, koślawość pięty zanika we wspięciu na palce, wada uwidacznia się przy obciążeniu.
• Stopa płaska wiotka - niewydolna więzadłowo.
• Stopa przykurczona i stopa zesztywniała - trwałe zmiany strukturalne.

Wada stopy często towarzyszy innym zmianom osi kończyny dolnej. Może stać się przyczyną bólów stóp, bólów kręgosłupa, skoliozy, przeciążenia innych stawów kończyny dolnej. Często stwierdza się ograniczenie wyprostu stopy i pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego, skrócenie ścięgna Achillesa, wzmożone napięcie zginaczy palców. Można zaobserwować nasilone ścieranie podeszwy obuwia.

Płaskostopie poprzeczne

Najczęściej polega na obniżeniu łuku na wysokości głów śródstopia. Towarzyszyć mu mogą bolesne odciski - tzw. modzele, koślawość palucha. Łuk stabilizują mięśnie strzałkowy długi, piszczelowy tylny i przywodziciel palucha. U osób dorosłych przebiegać może ze stanem zapalnym pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego.

Łuki stopy kształtują się do około 6 r.ż., wcześniej występuje fizjologiczne lekkie płaskostopie, a do 3 r.ż. fizjologiczna szpotawość stopy.

 Wśród przyczyn płaskostopia można wymienić:

• zaniedbania w kontroli rozwoju stóp w dzieciństwie,
• przyjmowanie nieprawidłowej postawy ciała, nawyki,
• ciągłe chodzenie po twardym i równym podłożu
• dźwiganie ciężarów, nadwaga
• niewłaściwe obuwie.

Jak przeciwdziałać?

• Właściwe obuwie dla dzieci: twardy zapiętek, bez sztywnej cholewki ograniczającej ruchomość stawu skokowego, elastyczna podeszwa umożliwiająca przetaczanie stopy, naddatek funkcjonalny w długości obuwia (wynika z faktu, że stopa obciążona jest nieco dłuższa niż w odciążeniu), noski nie powinny być wąskie i uciskać palców, obcas powinien być szeroki o wysokości 2-3cm (co wyrównuje obciążenie przodo i tyłostopia).
• Kontrola wad postawy i stóp szczególnie w wieku szkolnym i pokwitaniowym - wczesne stwierdzenie wady umożliwia ich korekcję.
• Chodzenie boso po różnej nawierzchni - dostarcza bodźców, wymusza pracę mięśni w celu dostosowania się do nierówności podłoża.
• Kontrola masy ciała.
• Unikanie asymetrycznego obciążania stóp, nawykowego stania „ na spocznij” na jednej nodze.
• Odpowiednia dawka ruchu - zapewnia harmonijny rozwój całego ciała.

Badanie stopy

Badanie funkcjonalne polega na oglądaniu osi kończyny i stopy, zachowaniu stopy w odciążeniu i obciążeniu: podczas chodu, wspięcia na place, ocenie ruchomości biernej i czynnej, ocenie siły mięśniowej.

Badanie obrazowe np. RTG może zlecić lekarz. Wykonywane są również ;badania m. in. za pomocą podoskopów i badania tensometryczne rozkładu nacisku stóp.

Jakie jest leczenie stopy płaskiej?

W przypadku stopnia pierwszego i drugiego stosuje się ćwiczenia korekcyjne: rozciągające i wzmacniające mięśnie, ćwiczenia propriocepcji i równowagi, ćwiczenia mięśni kończyn dolnych, jeśli wada współistnieje z innymi dysfunkcjami.

 W skład ćwiczeń wchodzą miedzy innymi:

• Ćwiczenia rozciągające mięsień trójgłowy łydki.
• Ćwiczenia trzech punktów podparcia.
• Ćwiczenia „krótkiej stopy.”

Charakter ćwiczeń powinien uwzględniać progresję od ćwiczeń łatwiejszych, w odciążeniu, analitycznych do ćwiczeń trudniejszych, w obciążeniu syntetycznych. Ćwiczenia powinny być dobrane do możliwości ćwiczącego. Ćwiczenia powinny być jak najbardziej funkcjonalne, uwzględniać różną nawierzchnię. Ważne jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń, aby wyrobić nawyk ruchowy i korekcja była trwała.

Terapię uzupełnia masaż, mobilizacje oraz kinesiotaping. W przypadku stanów zapalnych stosuje się leczenie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Leczeniu może towarzyszyć zastosowanie odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego: obuwia korekcyjnego, wkładek.

W zaawansowanych zmianach niepodlegających korekcji czynnej stosuje się leczenie operacyjne polegające na przywróceniu odpowiednich stosunków anatomicznych w obrębie kończyny. Zaniedbanie leczenia płaskostopia może skutkować wcześniejszymi zmianami zwyrodnieniowymi z powodu przeciążenia stawów, dolegliwościami bólowymi i ograniczeniami ruchomości.

  Autor: Magdalena Zawadka  

www.plusmedic.pl     

 Specjalistyczna Przychodnia Medyczna Plus-Medic 

Wkładamy serce w opiekę nad Wami! 

ul. Matki Teresy z Kalkuty 18 

20-538 Lublin  tel. 737 474 311