Szerokie horyzonty

W powieści Klucz kulików holenderskiego pisarza Maartena T’Harta rodzice głównego bohatera utrzymują się z uprawy pomidorów. Ich syn jest utalentowany, robi błyskotliwą karierę jako biolog na Uniwersytecie w Lejdzie. Pewnego dnia zastanawia się nad zamieszkaniem w domu swojej ciotki. Ma jednak wątpliwości:

Wciąż jeszcze obawiałem się powrotu do środowiska, z którego się wywodziłem. Nie wstydziłem się tego środowiska, czułem raczej lęk, że przejmę tę samą paraliżującą umysł duszną mentalność, mentalność, w której nie ma miejsca na własną inicjatywę, w której jest się szczęśliwym z tego, co się osiągnęło i nie dąży się do zmian, a horyzont umysłowy wyznaczają ceny na giełdach i raty hipoteczne za szklarnie.

Przeczytałem powieść T’Harta jeszcze w dzieciństwie i właśnie z niej dowiedziałem się, że istnieje coś takiego jak horyzont umysłowy. Sam wywodzę się z robotniczej rodziny i dobrze rozumiem lęk bohatera tej powieści. Z drugiej strony, czy szersze horyzonty umysłowe robią z nas automatycznie lepszych ludzi? 

I właściwie jak bardzo warto je poszerzać? Wypada troszczyć się nie tylko o spłacanie rachunków, ale także o własną rodzinę, sąsiadów i przyjaciół, swoje miasto, naród albo całą ludzkość?

Głęboka przyszłość

Przed kilku laty odkryłem artykuł Rossa Andersona Omens. Anderson pisze o profesorze Nicku Bostromie, zajmującym się głęboką przyszłością ludzkości. (ang. deep future). Nie interesuje go, co się z nami stanie w ciągu najbliższych 10 lat, ani nawet najbliższego stulecia. Bostrom pyta: co powinniśmy robić, aby zwiększyć szanse, że ludzkość będzie nadal istniała za milion, a także za kilka miliardów lat? Zastanawia się nad zapobieganiem uderzeniom ogromnych meteorytów, wybuchom superwulkanów, wojnie atomowej, sztucznym epidemiom, niekontrolowanej sztucznej inteligencji. Planuje pobieranie energii z czarnych karłów, a potem czarnych dziur - gdy za miliardy lat nasze słońce i wszystkie inne gwiazdy powoli wygasną…

W oksfordzkim Instytucie Przyszłości Ludzkości koledzy Bostroma przewidują, że kolonizacja Drogi Mlecznej zajmie nam około miliona lat. Z kolonizacją innych galaktyk będzie większy problem, bo trzeba będzie wziąć poprawkę na rozszerzanie się Wszechświata i odpowiednio planować ekspedycje. Zdaniem Andersa Sandberga zdążymy zasiedlić około ⅓ znanego nam dziś Kosmosu. Reszta nam ucieknie. Powinniśmy jednak pod koniec Wielkiej Kolonizacji mieć dostęp do około 100 miliardów galaktyk…

Oprócz ludzi

Astrofizyk Claudius Gros myśli w nieco innych kategoriach. Jego zdaniem pora zacząć się troszczyć nie o ludzkość, ale o daleką przyszłość wszelkiego życia. Gros proponuje wykorzystanie międzygwiezdnych mini-żaglowców, napędzanych światłem, budowanych obecnie w ramach projektu Breakthrough Starshot. Chce je wyposażyć w automatyczne laboratoria, mogące po dotarciu do odpowiednich planet syntetyzować i rozsiewać proste mikroorganizmy. Jego pomysł to przyspieszona ewolucja - życie startowałoby na wielu planetach od razu na etapie rozwoju, którego osiągnięcie zajęło na Ziemi 2-3 miliardy lat. 

Project Genesis nie zakłada osiągnięcia żadnych bezpośrednich korzyści dla ludzkości i prawdopodobnie będzie bardzo trudny do sfinansowania. Niełatwe będzie także sprawdzanie, czy dana planeta nie ma już własnego życia, co zmieniłoby kolonizację w inwazję. W jednym z wywiadów ktoś zapytał Grosa: czy warto to robić, skoro rozwój życia na obcej planecie zajmie miliony lat i nigdy się nawet nie dowiemy, czy misja się powiodła? Gros odpowiedział, że życie samo w sobie jest czymś pięknym i warto dać mu wszelkie szanse rozwoju. Genesis poza tym pozwoliłby ludzkości na pozostawienie za sobą gwiezdnego dziedzictwa…

Najszerszy horyzont

Na koniec chciałbym opowiedzieć o filmie Podróż do końca czasu. Ta stworzona przez popularnonaukowe konto melodysheep nowożytna kosmologiczna Apokalipsa sięga w czasy, kiedy gwiazdy dawno już umarły, kiedy rozpadły się już nawet monstrualne galaktyki-zombie, zbudowane z samych tylko czarnych dziur. Za wiele miliardów miliardów miliardów lat zniknie nawet ostatnia czarna dziura, a rozszerzanie się Wszechświata schłodzi fotony do absolutnego zera. Czas przestanie mieć znaczenie, bo entropia będzie całkowita i już nigdy więcej nic się nie wydarzy. Historia Wszechświata zakończy się.

Film ma nastrojowy, hipnotyzujący podkład muzyczny i jest intrygująco opowiedziany, głównie głosem prof. Briana Coxa. Widz po kilkunastu minutach utożsamia się nie tylko z ludźmi, których nigdy nie pozna, bo będą żyli miliardy lat po nas; nie tylko z wszelkim przedziwnym przyszłym życiem, które będzie do końca rozpaczliwie szukać źródeł energii w rozpadającym się Kosmosie. Po tym filmie mocno odczułem, że jakakolwiek struktura - nawet martwe czarne karły i czarne dziury - jest krucha.

Cokolwiek złożonego i zmieniającego się jest cudem, za który powinniśmy być wdzięczni dopóki możemy, zanim nadejdzie ta ostatnia śmierć: cieplna śmierć Wszechświata...

Korzystałem z:

Ross Andersen, Omens, here

Jessica Boddy, Should we seed life on alien worlds? here

melodysheep, Timelapse of the future: a journey to the end of time, here

Grafika stąd