Zasady funkcjonowania samorządu

W prawie występują dwa rodzaje norm, tzw. normy reguły i normy zasady.
Norma reguła mówi jak powinniśmy zachować się w określonej sytuacji. Norma zasada pełni zazwyczaj rolę nadrzędną w stosunku do normy reguły, jest drogowskazem interpretacyjnym i pozwala prawidłowo interpretować normę regułę. Dlatego istnienie normy zasady pozwala na prawidłowe interpretowanie normy reguły.

Zasady na jakich funkcjonuje samorząd

1. Zasada subsydiarności
2. Zasada decentralizacji
3. Samodzielność
4. Zasada demokracji
5. Zasada wolności zrzeszania
6. Zasada wolności współpracy międzynarodowej

Ad. 1) Zasada subsydiarności (pomocniczości).
W Europie występuje pod nazwą subsydiarności. Wzięło się to stąd, ze nazwa wywodzi się z łacińskiego subsydium, które oznacza pomoc lub wspomaganie, stąd polski termin pomocniczość (gdyż jest to termin występujący w polskim języku). Zasada ta określa sposób dzielenia się władzą. Polega na sposobie podziału zadań- na zasadzie „od dołu”, czyli dzielenia zadań miedzy państwem a samorządem, przez państwo.
Sposób przekazywania zadań przez państwo do samorządu ma się odbywać nie w sposób władczy, a celowy – przekazywanie zadań do tych jednostek samorządu, które są najbliżej obywatela i istoty zadania. Co oznacza, że przekazujemy zadania nie na zasadzie rozkazu, tylko na zasadzie badania czy ten kto ma to zadanie wykonać zrobi to i czy zrobi dobrze. Zadania dzieli się od dołu do góry - jak gmina nie potrafi, sprawdzamy powiat, jak powiat nie potrafi badamy szczebel wojewódzki, jak województwo nie potrafi, to zadanie wykonuje państwo.

Ad. 2) Zasada decentralizacji.
Oznacza ona podział. Jest w istocie przeciwieństwem pomocniczości, wyznacza ona inny kierunek podziału, przy pomocniczości zaczyna się od stopnia najniższego, przy decentralizacji podział idzie w innym kierunku niż pomocniczość a mianowicie od góry. Zasad ta oznacza wykonywanie zadań przydzielonych w sposób samodzielny lub w sposób oparty na zasadzie autonomii. Oznacza ona samodzielne wykonywanie zadań.
Zobowiązuje ona prawodawcę do utworzenia lokalnych struktur przeznaczonych do wykonywania zadań o samodzielnym charakterze, wydzielonych z zadań państwowych. Zadania te wykonuje się w imieniu lokalnej struktury, a nie w imieniu państwa.
Organy struktur samorządowych mają działać dla dobra lokalnej społeczności, nawet wtedy, gdyby te dobra były niezgodne z dobrem państwa.

Ad. 3) Zasada samodzielności.
Jest konsekwencją decentralizacji. Granice samodzielności wyznacza prawo. Samodzielność samorządu podlega ochronie sądowej- co jest jednocześnie gwarancją samodzielności.

Autonomia to też jest rodzaj samodzielności, tylko o większym zakresie (we Francji używają la autonomii). W Hiszpanii wspólnoty lokalne mają autonomie, różni się to tym, że samodzielność jest chroniona ustawami zwykłymi, a autonomia chroniona jest konstytucją i ustawami nie znanymi w Polsce, zwanymi prawem organicznym.

ad. 4) Zasada demokracji.
Samorząd jest to instytucja wykonująca administrację, ale inaczej niż administracja wykonywana przez państwo (bo w niej nie ma demokracji). W administracji sprawowanej przez samorząd obowiązuje zasada demokracji. Oznacza to, że rządzeni w pewnych warunkach mają wpływ na sposób rządzenia. Samorząd w swoim działaniu może i musi się kierować się zasadami demokracji pośredniej i bezpośredniej.
Bezpośrednia- czyli samorząd musi rozstrzygnąć pewne sprawy za pomocą referendum, ale tylko w sprawach o których decyduje.
Demokracja pośrednia polega na tym, ze wybieramy przedstawicieli którzy nas reprezentują w samorządzie, czyli reprezentantów w gminach, wójta, burmistrza.

Ad.5 Zasada wolności zrzeszania.
Samorządy mają prawo zrzeszania się. Mamy tu do czynienia z wolnością zrzeszania się samorządów, jako osób prawnych, w związki komunalne lub w stowarzyszenia (dotyczy zrzeszania się samorządów, co stanowi wyjątek od zrzeszania się dotyczącego osób fizycznych).
Samorządy mogą to zrzeszać się na dwa sposoby:
 tworząc stowarzyszenia np. gmin,
 tworząc związki komunalne, np. powiat i gmina, albo dwa powiaty, zrzeszają się do wykonywania pewnych zadań celowych.

Województwa nie mogą się zrzeszać (bierze się to stąd, że powiaty i gminy tworzą samorząd lokalny a województwa regionalny.

Ad.6 Zasad wolności i współpracy międzynarodowej.
Oznacza, iż jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć lub przystępować do związków samorządowych innych krajów. Wymaga to zgody ministra spraw zagranicznych.

Grafika - https://pixabay.com/en/justice-statue-lady-justice-2060093/
Książka - Prawo samorządu terytorialnego, autor Lech Krzyżanowski