Co może zrobić Iran, jeśli Trump wycofa się z umowy nuklearnej?

Prezydent Donald Trump ma wyciągnąć Stany Zjednoczone z porozumienia nuklearnego Iranu 12 maja. Teheran podpisał wspólny kompleksowy plan działania z Chinami, Francją, Niemcami, Rosją, Wielką Brytanią i USA w 2015r.

Iran zgodził się na ograniczenie swojego programu jądrowego w zamian za zniesienie niektórych sankcji. Ale wycofanie się Stanów Zjednoczonych prawdopodobnie zatopi umowę. Jeśli tak się stanie, Iran może podjąć działania odwetowe, podważając interesy Waszyngtonu i jego sojuszników na Bliskim Wschodzie.

Oto kilka możliwych scenariuszy:

IRAK
Kiedy w 2014 roku Islamskie Państwo przejęło znaczną część Iraku, Iran szybko poparł Bagdad. Od tego czasu Iran pomógł uzbroić i szkolić tysiące szyickich bojowników w Iraku. Te popularne siły mobilizujące (PMF) są również znaczącą siłą polityczną.

Jeśli transakcja dojdzie do skutku, Iran może zachęcić frakcje PMF, które chcą, aby Stany Zjednoczone opuściły Irak, by przyspieszyć retorykę, a może wojskowe ataki na amerykańskie siły zbrojne.

Mogą to być ataki bombowe rakietowe, moździerzowe i przydrożne, które nie są bezpośrednio związane z konkretną szyicką milicją, co pozwoliłoby Iranowi zaprzeczyć, że zmieniło ono swoją pozycję, unikając bezpośredniego konfliktu z siłami USA w Iraku.

SYRIA
Iran i paramilitarni sojusznicy, tacy jak Hezbollah w Libanie, są zaangażowani w wojnę w Syrii od 2012 roku. Iran uzbroił i wyszkolił tysiące szyickich bojowników paramilitarnych, aby wzmocnić rząd. Izrael twierdzi, że Iran zwerbował co najmniej 80 000 bojowników szyickich.

Obecność Iranu w Syrii po raz pierwszy doprowadziła Teheran do bezpośredniego konfliktu z Izraelem, co wywołało szereg głośnych starć w ostatnich miesiącach. Izraelscy urzędnicy mówią, że nigdy nie pozwolą, aby Teheran lub Hezbollah utwierdzili stałą obecność wojskową w sąsiedniej Syrii.

Jeśli transakcja nuklearna zostanie zakończona, Iran będzie miał niewielką motywację, by powstrzymać swoich szyickich sojuszników w Syrii przed przeprowadzaniem ataków na Izrael.

Iran i siły, które kontroluje w Syrii, mogą również sprawiać kłopoty około 2000 żołnierzy amerykańskich rozmieszczonych w północnej i wschodniej Syrii, aby wesprzeć kurdyjskich bojowników.

Najwyższy doradca Najwyższego Przywódcy Iranu powiedział w kwietniu, że ma nadzieję, że Syria i jej sojusznicy wypędzą wojska amerykańskie ze wschodniej Syrii.

LIBAN
W 2006 roku Hezbollah walczył z Izraelem w 34-dniowej wojnie granicznej. Według izraelskich i amerykańskich urzędników, Iran pomaga teraz Hezbollahowi w budowie fabryk, by produkować precyzyjnie sterowane pociski lub montować pociski o większym zasięgu dzięki precyzyjnym systemom naprowadzania.

Siły izraelskie wielokrotnie atakowały Hezbollah w Syrii, gdzie grupa prowadzi wielu irańskich sojuszników szyickich milicji. Retoryka między Izraelem a Iranem przybrała na sile w ostatnich tygodniach. Chociaż Hezbollah i Izrael twierdzą, że nie są zainteresowani konfliktem, napięcia mogą łatwo doprowadzić do kolejnej wojny w Libanie.

Hezbollah powiedział w zeszłym roku, że każda wojna prowadzona przez Izrael przeciwko Syrii i Libanowi może przyciągnąć tysiące bojowników z krajów, w tym Iranu i Iraku, wskazując, że szyicka milicja może przybyć do Libanu, by pomóc Hezbollahowi.

Hezbollah jest także ważną siłą polityczną w Libanie i może umocnić swoją pozycję w wyborach 6 maja. Obecnie grupa współpracuje ze swoimi przeciwnikami politycznymi, w szczególności z premierem Saadem al-Haririm, który jest wspierany przez rządy zachodnie.

Ale jeśli transakcja nuklearna przepadnie, Iran może wywierać naciski na Hezbollah, aby odizolować swoich przeciwników, zdaniem ekspertów ds. Rozwoju może zdestabilizować Liban.

"Hezbollah dosłownie kontroluje libańską politykę" - powiedział Hilal Khashan, profesor politologii na Amerykańskim Uniwersytecie w Bejrucie. "Jeśli to zrobią, będzie to zwykłe prześladowanie."

JEMEN
Iran nigdy nie uznał bezpośredniego zaangażowania wojskowego w Jemenie. Ale urzędnicy USA i Arabii Saudyjskiej twierdzą, że dostarczają rebeliantom Houthi pociski i inne uzbrojenie. Houthi wystrzelili rakiety w Rijadzie i saudyjskiej fabryce ropy, twierdząc, że są odwetem przeciwko nalotom na Jemen.

Iran i Arabia Saudyjska są zamknięte w regionalnej walce o władzę. Zwolennicy irańskiej umowy nuklearnej twierdzą, że uniemożliwiło to zejście konfliktu do otwartej wojny. Jeśli transakcja dojdzie do skutku, Iran może zwiększyć poparcie dla Huti, prawdopodobnie wywołując reakcję wojskową ze strony Arabii Saudyjskiej i sojuszników z Zatoki Perskiej, takich jak Zjednoczone Emiraty Arabskie.

"Nie wykluczam irańskiego wsparcia dla Houthich", powiedział Khashan

TRAKTAT
Iran ma również opcje bezpośrednio związane z jego programem jądrowym. Irańscy urzędnicy powiedzieli, że jedną z opcji, którą badają, jest całkowite wycofanie się z Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT), porozumienia mającego na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania broni jądrowej. Najwyższy przywódca Ajatollah Ali Khamenei mówi, że kraj ten nie jest zainteresowany rozwijaniem broni jądrowej. Ale jeśli Iran wycofa się z NPT, uruchomi alarmowe dzwonki na całym świecie.

"Byłoby to oczywiście katastrofalne dla Republiki Islamskiej, ponieważ będzie izolowane" - powiedział Ali Alfoneh, starszy członek Rady Atlantyckiej.

Nawet jeśli Iran nie wycofa się z NPT, to zaznaczył, że prawdopodobnie zwiększy wzbogacanie uranu, ściśle ograniczone w ramach porozumienia, aby pomóc rozwiać obawy, że można go wykorzystać do produkcji bomby atomowej. Zgodnie z obecną umową poziom wzbogacenia Iranu musi pozostać na poziomie 3,6 proc. Iran przestał produkować 20 procent wzbogaconego uranu i oddał większość swoich zapasów w ramach umowy z 2015 roku.

Uran, rafinowany do 20-procentowej czystości rozszczepialnej, wykracza poza 5% normalnie wymaganych do napędzania cywilnych elektrowni jądrowych, chociaż niewiele ma wzbogaconej lub 80-90% czystości potrzebnej do wybuchu bomby atomowej.

W tym tygodniu szef Iranskiej Organizacji Energii Atomowej, Ali Akbar Salehi, powiedział, że Iran jest w stanie wzbogacić uran na wyższy poziom niż przed zawarciem umowy.

Na działania Iranu może wpłynąć stopień, w jakim inni sygnatariusze umowy reagują na wycofanie się USA, według analityków.

Będzie to zależało od tego, w jakim stopniu Francja, Niemcy i Wielka Brytania nalegają, aby ich firmy mogły nadal prowadzić interesy z Iranem w ramach międzynarodowej umowy ratyfikowanej jednogłośnie przez Radę Bezpieczeństwa ONZ; poziom dyplomatycznego wsparcia dla Iranu z Rosji, jego partnera w Syrii; oraz jak bardzo Chiny chcą związać Iran z inicjatywą handlu zagranicznego i inwestycji w zakresie transportu towarowego.

Nastąpi test testamentów, jeśli administracja Trumpa przywróci sankcje i zagrozi wykluczającym z systemu bankowego USA. Spośród innych sygnatariuszy tylko Chiny, największy nabywca irańskiej ropy, są w stanie to oczyścić.