Jak przekazać uczniom wiedzę bez podawania informacji? Zapiski młodego belfra

Poprzednio zapowiedziałam, że przygotowuję się do pierwszej lekcji w LO. @hallmann liczył na relację - oto i ona ;-)

Gdyby kogoś zastanawiało, jak to możliwe, że nagle mam czas na kolejny wpis... cóż - epidemia dopadła i mój uniwersytet, w najbliższym czasie "mam wolne". To świetna okazja, żeby zweryfikować moje zdanie sprzed kilku tygodni - "w studiowaniu przeszkadzają mi już tylko studia".

Zacznę od tego, że nie do końca prawdziwym było stwierdzenie, że to moja pierwsza lekcja w liceum. Prowadziłam wcześniej kilka "nieoficjalnych" lekcji (trudno odciągnąć mnie od uczenia :-) ), jednak ta była pierwszą na nieznanym terytorium, pierwszą ocenianą przez profesora i obserwowaną przez innych studentów. Klasę widziałam tylko raz, podczas obserwacji w minionym tygodniu. Miałam poprowadzić lekcję wprowadzającą do epoki - odrodzenia. Dostałam też zalecenie, by unikać jak ognia metod podających. Co za wyzwanie! Jak przekazać nowe informacje nie podając ich, lecz "wyciągając" je od uczniów (którzy nic prawie o epoce nie wiedzą)? Jak zadbać o to, by lekcja była nie tylko atrakcyjna, ale przede wszystkim merytoryczna?

Wiele pytań roiło mi się w głowie. Najgorsza była świadomość, że podczas ocenianej lekcji ważne są nie tylko informacje i skuteczność dydaktyczna, lecz także (i przede wszystkim) atrakcyjna forma zajęć oraz trafienie w gust obserwującego grona. To są prawdziwe rozterki praktykantki, która najchętniej po prostu poszłaby już uczyć. Ale trzeba i przez to przejść.

Pomysł na lekcję był prosty - wykorzystać posiadaną już przez uczniów wiedzę o średniowieczu, by wprowadzić renesans - na zasadzie opozycyjności zjawisk (sinusoida Krzyżanowskiego).

Oczywiście mam świadomość, że wiele ginie przy takim schematycznym przedstawieniu. Uczniom jednak na początku przydaje się wiedza, którą w dalszej edukacji można będzie niuansować i odpowiednio formować. Uznałam, że przy wprowadzeniu do epoki można zestawić ze sobą następujące informacje:

Średniowiecze	Renesans
nazwa epoki	nazwa epoki
ramy czasowe	ramy czasowe
łacina - uniwersalizm średniowieczny	rozwój języków narodowych
papiestwo	reformacja
cesarstwo	rozwój narodów
teocentryzm	antropocentryzm
wzorce osobowe: święty (asceta i "radosny"), władca i rycerz	ideał renesansowego człowieka, wzorce osobowe: poeta doctus, obywatel, dworzanin, ziemianin
filozofie: scholastyka, tomizm, franciszkanizm, augustynizm	humanizm, odrodzenie stoicyzmu, epikureizmu
sentencje łacińskie	sentencje łacińskie
style romański i gotycki	styl renesansowy
"anonimowość" średniowieczna	dumni autorzy renesansu

Przygotowałam krótką notatkę, rozbudowującą te hasłowo przedstawione informacje o odrodzeniu. Każde zagadnienie składało się z części podstawowej i rozszerzającej.

Informacje zostały pocięte na paski, by na każdej karteczce znalazła się tylko jedna.

Uczniowie podczas lekcji pracowali w sześciu grupach, powstałych poprzez wylosowanie przez każdego karteczki z nazwiskiem jednego z renesansowych artystów: da Vinci, Santi, Anioł, Botticelli, Tycjan, Donatello.

Na stole każdej z grup znajdowała się tabela w formacie A3, podzielona na dwie części - renesansową i średniowieczną - oraz na trzy kolumny: pytania i odpowiedzi (dotyczące średniowiecza) oraz informacje (o renesansie). Pierwszym zadaniem każdej grupy było odpowiedzenie na jedenaście pytań dotyczących średniowiecza. Każdemu przypisana była informacja "opozycyjna" o odrodzeniu.

Po rozwiązaniu pierwszego zadania uczniowie otrzymali informacje o renesansie. Od liczby dobrych odpowiedzi na pytania „średniowieczne” zależała liczba informacji, jaką otrzymywała grupa. W dodatku informacje te odpowiadały treści poprawnie udzielonych odpowiedzi, np. jeżeli uczniowie dobrze odpowiedzieli na pytanie dotyczące teocentryzmu, otrzymywali informację o antropocentryzmie.

Kolejne zadanie polegało na "połączeniu w pary" informacji opozycyjnych. Przy okazji tego działania uczniowie zapoznawali się z treścią notatki o renesansie. Miał to być sposób na obejście zakazu stosowania metod podających - uczniowie "wywalczyli" treści przy okazji gry dydaktycznej, a ja miałam pewność, że podstawowe informacje do nich trafiły (choć z pewnością więcej treści można by przekazać w starym, dobrym wykładzie).

Zadaniem finałowym był quiz Kahoot! - utworzyłam test, który wyświetliłam na ekranie projekcyjnym. Zadanie wyzwoliło w uczniach - ku mej radości - ducha rywalizacji. Byli pochłonięci rozwiązywaniem quizu i żywo reagowali na zmiany w rankingu zwycięzców, wyświetlającym się po każdym pytaniu. Szczerze polecam Kahoota - i to nie tylko do pracy w szkole.

Pod koniec lekcji wszyscy uczniowie otrzymali pełną notatkę o renesansie oraz zostali wynagrodzeni za pracę podczas zajęć.

Taki miałam pomysł na tę lekcję. W wielu miejscach nie był on zgodny z moimi "upodobaniami" nauczycielskimi - nigdy na przykład nie sądziłam, że przeprowadzę lekcję wprowadzającą... w grupach! Trudnością był fakt, że nie znałam dobrze klasy. Miałam prawdziwe szczęście, że uczniowie byli wspaniali i chętnie pracowali przy każdym z zadań. Podczas realizacji wiele rzeczy mnie zaskoczyło - tempo pracy uczniów, problemy techniczne, zaskakujące odpowiedzi na pytania... Trzeba było improwizować. Ale to jest właśnie najlepsze w byciu nauczycielem (choćby tylko na praktykach). ;-)

Miałeś rację, @hallmann - doświadczenie bezcenne. Upewniło mnie, że praca nauczyciela mogłaby dawać mi prawdziwą satysfakcję.

---

Zastanawiam się, czy nie przygotować na podstawie tego scenariusza lekcji artykułu do czasopisma polonistycznego. Będę wdzięczna za Wasze opinie i rady, co mogłabym zmienić, by uczynić tę lekcję lepszą.

Źródła:
Stworzenie Adama
grafika z sinusoidą