Bitwa pod Narwą - Geniusz 18 letniego Karola XII - Początki III wojny północnej

III Wojna północna tocząca się w latach 1700-1721 doprowadziła do wyłonienia się nowego mocarstwa na arenie europejskiej oraz początkiem upadku silnej pozycji Szwecji. Wojna objęła tereny Europy środkowo-wschodniej oraz państwa takie jak Rzeczpospolita, Rosja, Inflanty, a nawet Saksonie i Prusy. W 1700 roku sytuacja pomiędzy Rosją a Szwecją coraz bardziej się zaogniała, gdy w grę wchodziła rola państwa, które zdominuje tę część Europy, a także zbuduje silne sojusze i pozycję w tej części kontynentu. Rzeczpospolita osłabiona nadal po wojnach w ramach Świętej Ligi z Turcją w nadchodzącej wojnie nie zdołała zachować neutralność. Król August II będący królem Rzeczpospolitej, a także elektorem Saksonii bardzo chciał odzyskać tereny Inflant i Rygi — strategicznego portu nad Bałtykiem, jednak państwo Polsko-Litewskie nie chciało uczestniczyć w tej wojnie, więc Saksonia mogła wystąpić sama w ramach sojuszu Rosji Piotra I.

Powody strategiczne i polityczne koalicji wymierzonej w Szwecję i początki kampanii koalicji antyszwedzkiej

W 1697 roku władzę objął małoletni Karol XII mający w chwili objęcia tronu Szwecji 15 lat. Przekonani o słabości Szwecji władcy Danii, Rosji i Saksonii utworzyli sojusz zwany Ligą Północną. Jednym z głównych celów było odebranie strategicznych terenów Inflant i przejęcie wybrzeży Bałtyku przez Rosję, a Saksonia odebrać resztę Inflant dla Rzeczpospolitej ( wtedy w unii z Saksonią). Dania pragnęła zdobycia Holsztynu i osłabienia Szwecji. Dla formującej się kolacji pokonanie skandynawskiego giganta wydawało się łatwym i szybkim zwycięstwem, lekceważąc umiejętności młodego króla szwedzkiego, który mimo młodego wieku okaże się bardzo trudnym przeciwnikiem. Początki kampanii rozpoczęły się od ataku Danii na szwedzki Holsztyn z równoczesnym oblężeniem Rygi przez wojska saskie Augusta II. Rosja skierowała uderzenie na Narwę — strategiczny port na terenach północnej Estonii.

• (Źródło grafiki-Wikipedia.org)

Karol XII w błyskawicznej kampanii przy wsparciu flot angielskich i holenderskiej przeprowadził desant w Zelandii i rozbijając tamtejszy garnizon, a także wymanewrowując duńską flotę. W czasie szybkiej kampanii Dania została pozbawiona jakiejkolwiek swobody działania, a przeprowadzone bombardowanie Kopenhagi z morza w dniach 20-26 lipca zmusiło Danie do wycofania z wojny i podpisanie traktatu w Travendal.

Zmuszając Danie do zawarcia pokoju Karol XII przerzucił swoje wojska do Pernau i szybkim marszem przemierzając, przez Rewal szedł na pomoc obleganej Narwie. Miasta bronił oddział 1200 ludzi pułkownika Horna wobec prawie 40-tysięcznej armii rosyjskiej prowadzonej początkowo przez Piotra I, a później pozostawioną w dowodzeniu feldmarszałka de Croya. Rosjanie oblegający Narwę byli, rozstawieni na kilkumetrowym polu dysponując, dużą siłą ognia — Ponad 140 armat. Pogoda w czasie nadciągającej bitwy była nieprzyjazna zarówno dla armii rosyjskiej, jak i idących na pomoc obleganemu miasto wojskom szwedzkim — niska temperatura i oślepiające zamiecie śnieżne utrudniały działania wojenne, a także obserwację terenu. Szwedzka armia licząca niecałe 12000 żołnierzy dowodzoną przez króla Karola składała się głównie z piechoty, niewielkiej liczby jazdy oraz 37 dział.

• (Źródło grafiki-warfarehistorynetwork.com)

Karol zaatakował, Rosjan przypuszczając atak piechoty, jednocześnie ostrzeliwując centrum wojsk carskich. Armia rosyjska mająca problemy z komunikacją i rozciągniętymi liniami szybko mimo przewagi liczebnej cofała się, aż do stopniowego rozbicia danych grup żołnierzy na pola bitwy. Rosjanie nieznający nowoczesnej taktyki linearnej nie byli w stanie oprzeć się lepiej wyszkolonej piechocie szwedzkiej. Pierwsze ataki szybko doprowadziły do paniki Rosjan, a stopniowo cofające się oddziały De Croya na flankach w starciu z kawalerią szwedzką doprowadziły, do załamania przepraw uniemożliwiając, skuteczny i skoordynowany odwrót. W efekcie do godziny 20 jedynie nieliczne oddziały gwardyjskie broniły z trudem pola bitwy. Nad ranem skapitulowały, ostatnie oddziały, a armia rosyjska poszła w rozsypkę. W efekcie wspaniałego zwycięstwa Szwedzi zdobyli wszystkie działa, dużą ilość muszkietów i pozostawione tabory. Straty szwedzkie były minimalne.

Wygrana bitwa zmusiła Rosję do wycofania się z wojny na dłuższy czas, jednak konflikt nadal nie zakończył się. Kolejnym celem Karola XII było rozbicie wojsk saskich oblegające Rygę.