Bitwa pod Marengo 1800r. - Jak Napoleon otarł się o klęskę - II Koalicja antyfrancuska

14 czerwca 1800 roku w czasie bitwy pod Marengo niewiele zabrakłoby Napoleon (jeszcze jako generał) przegrał ważną bitwę na terytorium Włoch w czasie trwania II kolacji antyfrancuskiej. Bitwy, która w razie jego klęski mogła pogrzebać jego karierę w armii francuskiej, czy dostania się do niewoli austriackiej. Wtedy historia mogłaby się diametralnie zmienić. Również cała kampania II kolacji antyfrancuskiej mogła zostać zakończona zwycięstwem, gdyby nie błędy kolacji, wycofanie Rosji z wojny i szczęście francuzów.

W trwania II koalicji antyfrancuskiej 1798-1802 Europejskie mocarstwa ponowie chciały zniszczyć rewolucyjną Francję lub przynajmniej poważnie osłabić ją na tyle, by nie zagrażała interesom monarchiom państw w całej Europie. W 1798 roku na nowo rozgorzały walki we Włoszech, a jeszcze w tym samym roku 4 grudnia pod Civita Castellana została rozbita armia Królestwa Neapolu przez francuską armię. Jednak zwycięstwo było tymczasowe. Już pół roku później pod wspomagający koalicję korpus rosyjski pod dowództwem Aleksandra Suworowa zajęły północne Włochy, a także zwyciężyli w ważnej bitwie pod Trebbią. Wyprawa Napoleona do Egiptu mimo początkowych zwycięstw zakończyła się porażką i rozbiciem francuskiej floty pod Abukirem przez brytyjskiego admirała Horatio Nelsona. Mimo przegranej w Egipcie Napoleon był witany jako zwycięzca. W dniu 9 listopada 1799 roku został siłą obalony Dyrektoriat, a władza dostała się w ręce Napoleona. Niedługo później po przegranej II bitwie pod Zurychem, gdzie wojska rosyjskie pod dowództwem Aleksandra Korsakowa zostały pobite, a car Paweł I wycofał Rosję z wojny. Również i próba wywołania powstanie w Niderlandach i działania lądowe Wielkiej Brytanii nie przyniosły spodziewanych efektów. W 1800 roku walki we Włoszech nasiliły się z nową siłą.

• (Źródło grafiki-Euratlas)

W 1800 roku stan armii innych mocarstw Europy był przestarzały, a dowódcy w większości byli wojskowymi starej daty, w podeszłym wieku o arystokratycznym pochodzeniu. W odróżnieniu od rewolucyjnej Francji, gdzie każdy od najniższego szczebla wojskowego mógł awansować i decydowały o tym umiejętności, a nie pochodzenie. Już w wieku 24 lat Napoleon otrzymał nominację generalską. Inni przyszli marszałkowie cesarza zaczynali od zera. Andre Massena (dowodził w zwycięskiej II bitwie pod Zurychem) zaczynał swoją karierę jako chłopiec okrętowy. Marszałek Joachim Murat wsławiający się w wielu brawurowych atakach kawalerii był synem oberżysty. Marszałek Ney już w wieku 25 lat otrzymał nominację generalską, późniejszy marszałek, był synem bednarza. W armii francuskiej postawiono na większą autonomię dowódców na polu walki, w przeciwieństwie do armii Monarchii Habsburgów lub w armii pruskiej.

• (Źródło grafiki-Weapons and Warfare)

W porównaniu do armii pozostałych krajów Europy zmieniła się organizacja artylerii, szczególnie w nowatorski sposób potrafił ją wykorzystywać Napoleon (ukończył szkołę wojskową jako artylerzysta) i doskonale sobie zdawał sprawę z jej znaczenia. Istotną zmianą było wprowadzenie dużych baterii artyleryjskich, które można było gromadzić w danym miejscu i prowadzić zmasowany ostrzał artyleryjski konkretnych odcinków bitwy doprowadzając do szybkiego przełamania pozycji nieprzyjaciela. Już przed Rewolucją Francuską Jean du Teil, generał i teoretyk wojskowości pisał " lekkie, mobilne działa polowe użyte w wielkiej koncentracji przeciw piechocie miałyby kluczową rolę w walce". Już przed upadkiem Burbonów zaczęto zastępować ciężkie działa trudne w przemieszczaniu na lekkie, mobilne, łatwiejsze w transporcie. Zmianie uległa też organizacja piechoty i kawalerii. Zwiększeniu uległo zwiększenie liczby lekkiej piechoty, która miała za zadanie wciągnięcie jak największych sił przeciwnika do walki poprzez frontalny atak w centrum pola bitwy, a następnie atak na flanki wroga. Gdy wróg przerzucał część sił z centrum, by umocnić skrzydła, wtenczas decydujący atak przeprowadzał korpus ciężkiej jazdy.

Bitwa pod Marengo

• (Źródło grafiki-wikipedia.org)
  Kontratak Francuzów

Dnia 14 czerwca 1800 roku na terenie Włoch doszło do ważnej bitwy pomiędzy oddziałami austriackimi pod dowództwem generała Melasa. Krótko przed bitwą Genua skapitulowała, a Austriacy mogli, otrzymywać zaopatrzenie od floty angielskiej, która dominowała wtedy na Morzu Śródziemnym. Napoleon wyruszyłby odciąć austriackiego generała od miasta. Centrum francuskich wojsk był we wsi Marengo. Napoleon dysponował ok. 23000 żołnierzami i 24 działami. Melas dysponował przewagą w artylerii- 100 dział i 31000 żołnierzy (w tym 8000 kawalerii). Austriacy rozpoczęli, pełny atak rankiem o 8 posyłając, na francuską piechotę. Austriacy dysponowali przewagą, jednak początkowo wojska Napoleona utrzymywały pozycję. W miarę upływu czasu do ataku zostali posłani austriaccy grenadierzy, mający za zadanie uderzyć na flankę. Sytuacja była trudna dla francuzów, jednak około godziny 10 przybyła dywizja generała Lannesa, co pozwoliło poprawić złą sytuację od wyprowadzonego porannego ataku. Gdy generał Melas zobaczył, dalszy opór wojsk pod Marengo, posłał na flanki kawalerię. Niedługo po godzinie 11 bitwa wydawała się dla Napoleona przegrana, w tym celu posłał wiadomość do generała Dasaixa, który operował swoją dywizją niedaleko od miejsca bitwy. W tym czasie Napoleonowi pozostało rozkazać swoim oddziałom opór do upadłego. Krótko po godzinie 14 utracili, wieś Marengo a Francuzi, cofali się w kierunku wsi San Giuliano. Niedługo później Melas był przekonany o wygranej i wysłał do Wiednia kuriera z wiadomością o zwycięstwie. O godzinie 16 miał nastąpić ostateczny atak mający rozbić Francuzów, jednak na miejsce bitwy przybyła dywizja Dasaixa. Około godziny 16 Francuzi byli gotowi do ataku. Generał Marmont rozpoczął, skuteczny ostrzał kolumn austriackich wspierając, tym kontratak oddziałów Napoleona i Dasaixa. Kontratak osiągnął sukces, a na nieszczęście w szeregach Austriaków wybuchł jaszcz wiozący amunicję. Po godzinie 18 było już po wszystkim, choć w niektórych miejscach walki przeciągały się do późnego wieczora. W czasie bitwy zginął generał Dasaix osobiście prowadząc oddziały do boju. Został trafiony kula karabinową.

Zwycięstwo zapewniło utrzymanie pozycji Napoleonowi we Francji, a także umocniło jego pozycję jako dowódcy, choć od przegranej dzieliło go niewiele.

Filmik po angielsku