Bir Film ve Üç Kitabın Düşündürdükleri: Far From Men

Cezayir 1954.

İlk bakışta Fransız olduğunu zannettiğimiz bir köy-öğretmeni. Tam o esnada bulunduğu derme çatma okula gelen meçhul bir kişi ona bir tutsak emanet ediyor. Görevi ise tutsağı hasımlarından korumak ve onu şehre götürmek. Ki bunu da daha sonra göreceğimiz gibi büyük bir özveri ve cesaretle yapıyor da.

Artık ekranda iki kişi var ve sadece onlara odaklanıyoruz: Köy öğretmeni ve tutsak. Ne öğretmenin ne de tutsağın ismini biliyoruz. Çünkü isim felsefenin kadim bir teması olarak (bkz. Antik Yunan’da Nominalistler) “varlığı kabul etmek, varlığı tanımak” demek. Bu noktada işler ilginçleşiyor.

Film aslında bir yol hikâyesi ve her yol hikâyesindeki gibi çokça “kendini ve bilinmezi/anonim olanı/ötekiyi tanıma deneyimi” içeriyor (bkz. Axel Honneth, Tanınma Uğruna Mücadele, İthaki Yayınları). Ve artık birbirlerini “tanıyan” bu iki karakterin isimlerini biliyoruz: Tutsak Mohammed ve Öğretmen Daru.

Fransız olduğunu düşündüğümüz Daru, Mohammed ile Arapça konuşurken, Mohammed yani “öteki”nin Daru’ya Fransızca cevap vermesi… Buradan bakıldığında “ötekiye açılma çabası” yoksa, “melezlik” söylemleri egemen olanın çıkarlarını gizleyen bir ideoloji veya söylemden başka bir şeye tekabül etmiyor (bkz. Michel Bourse, Melezliğe Övgü, Metis Yayınları).

Filmin sonları. Daru’nun aslında Fransız olmadığı, zamanın behrinde ataları Fransa’ya göç etmiş bir İspanyol olduğu bilgisi veriliyor bize:

“Fransızlara sorsan Arap’tık. Şimdi de Araplara sorsan Fransız.”

Albert Camus’nün Sürgün ve Krallık kitabındaki “Konuk” başlıklı hikâyeden esinlendiği bilgisi ise bize filmin en sonundaki ifadede veriliyor.

Hâsıl-ı zihin açıcı film.