Ọmụmụ ihe: Ọ bụ ezie na ndị na-azụ ahịa na-ebelata, enyí dị n'Africa ka nọ n'ihe ize ndụ nke ịla n'iyi

N'agbanyeghi na n'ime afo ole na ole, onu ogugu ndi mmadu gburu egbuala, ndi mmadu na enweghi ihe ojoo na Afrika, ma oburu na mba ndi ozo choro ka ha chebe ha. O sitere na akụkọ nke International Union for Conservation of Nature (IUCN) nke akụkọ AFP kwuru. N'echiche ya, a ghaghị ime mgbalị iji belata ọchịchọ nke ọdụm, mana ọgụ megide nrụrụ aka na ịda ogbenye na mba ndị Africa nwekwara ike inyere aka.

K
TWITTER
BIPUTE

Ná mmalite nke narị afọ nke 20, ọnụ ọgụgụ ndị enyí nọ n'Africa dị ka ọtụtụ nde, na 415,000 bụ ikpeazụ IUCN nke 2016. N'ihi ịkọ nri, dịka njikọ ahụ si dị, ọnụ ọgụgụ ndị elephant nọ n'Africa arịwo elu site na 111,000 kemgbe afọ 2006.

Otu nnyocha e bipụtara na Nature Communications na-akọ na a na-egbu ndị na-azụ anụ na igbu ndị enyí. N'afọ 2011 ha gụrụ pasent iri nke ọnwụ ndị a nile, na 2017, ha anọworị "nanị" pasent anọ. N'agbanyeghị nke a, enyí na-enwe ihe ize ndụ na Africa, "ihe ọ bụla n'ime ụwa dum," ụlọ akwụkwọ York nke dabeere na York kwuru na a tọhapụrụ ya. N'ezie, ụyọkọ octopuses 10,000 ruo 15,000 nọgidere na-adaba na ọchịchọ nke ọdụm kwa afọ.

Anụ ọhịa na-apụ n'anya
"Ọ bụrụ na anyị adịghị eme ihe ngwa ngwa, anyị ga-enwe ọdịnihu ebe ọ bụ na enyí ole na ole ga-ebi n'ọtụtụ dịpụrụ adịpụ, a ga-echekwa ha nchebe," Colin Beale, onye edemede nke akwụkwọ ahụ, gwara AFP.

Otú ọ dị, dị ka onye na-edekọ akwụkwọ, Julian Blanco, ọnọdụ dị oke egwu. Dị ka ya si kwuo, enyí nwere ike ịla n'iyi n'ebe ụfọdụ n'ọnọdụ dị ugbu a, ma ha nwere ike ịnọgide na-eme nke ọma na ndị ọzọ. Dị ka ihe atụ, na South Africa, ọnụ ọgụgụ nke enyí na-eto eto na-arịwanye elu. Ọnọdụ dị mma dịkwa na Botswana, bụ nke oge ụfọdụ gara aga kpebiri ikwe ka égbè na-agba chaa chaa.

Nnyocha ahụ na-ekwu na egwu nke enyí bụ karịsịa n'ihi oké ọchịchọ nke ọdụ na China, ma n'otu oge ahụ na-adọrọ uche gaa na njigide nke nrụrụ aka n'otu mba nwere egwu nke ndị octopuses. Ebe mmuo dị elu, e nwekwara ọnụ ọgụgụ dị elu nke nsị nsị.

"Ịzụ ahịa agaghị akwụsị mgbe ọdụ na-achọ," ka Beale kwuru. N'echiche ya, ịbelata mmasị n'igosi elephant ga-abụ ogologo oge na ihe ịma aka maka ọgbọ ọzọ. "Ka ọ dị ugbu a, ọ dị anyị mkpa ilekwasị anya na ibelata nrụrụ aka na ịda ogbenye," ka onye nnyocha ahụ gbakwụnyere.

Mgbe echibido iwu na China na 2017, dị ka nnyocha ahụ si dị, ebe a na-achọ ka ngwá ahịa a belata, mana ndị ọkachamara kwenyere na nke a nwere ike ịdaba na ngwa ngwa nke mmepe akụ na ụba na mba Ọwụwa Anyanwụ Eshia. "Anyị na-atụ egwu na nbibi nke ugbu a (ọnụ ọgụgụ nke ịba ụba) nwere ike ịbụ nwa oge," ka Beale dọrọ aka ná ntị.